Microsoft Word dissertatsiya2017 — копия

1. Ism bagʻishlovchilar (memorativlar) 

Oʻzbek tili antroponimiyasining turkiy qatlamida quyidagi memorativ ismlar 

uchraydi:  1.  Osmoniy  jismlar  nomidan  yasalgan  ismlar:  Yulduz,  Oyxon, 

Kuntugʻmish.  2.Turli  tabiat  hodisalari  va  stixiyalari  nomidan  yasalgan:  Boʻron, 

Yashin.  3.Turli  geografik  obyektlarning    nomlaridan  yasalgan  nomlar:  Oʻrmon, 

Daryo.4.  Hayvon  va  qushlarning  nomi  bilan  aloqador  ismlar:  Qoʻchqor,  Lochin. 

5.Turkiy  qabila  va  urugʻlarning  nomidan  yasalgan  antroponimlar,  bu  nomlarga 

oʻzbekcha  va  turkiy  xalqlar  uchun    mushtarak  boʻlgan  etnonimlardan  yasalgan 

ismlar  kiradi:  Doʻrmon,  Barlos.  Ismlar  tilaklar  (dezirativlar).  Bu  tip  nomlariga 

quyidagilar  kiradi:  1.  Ota-onalar  chaqaloqning  sogʻ-omon  oʻsishini,  sonining 

koʻpayishi  xohlamoq  uchun:  Koʻpay,  Oʻlmas.  2.Yangi  tugʻilgan  bola  eson-omon 

ulgʻayishi  va  oila  a’zolari  safiga  qoʻshilib  ketishini  xohlashadi:  Ilash,  Qoʻldosh, 

Yoʻldosh bosishni  xohlashadi: Oʻrin, Oʻtagan. 3. Chaqaloq ulgʻayib ota-onasining 

oʻrnini bosishni xohlashadi: Oʻrin Oʻtagan. 4.Keyingi farzandlarini qiz emas oʻgʻil 

boʻlishini  xohlashadi:  Oʻgʻiloy.  Oʻzbek  ismlarining  apellyativ  asosini  taxminiy 

hisobga  koʻra,arabcha  leksemalar  (1744  leksema),  ikkinchi  oʻrinda  oʻzbekcha 

leksemalar (804 leksema), uchinchi oʻrinda fors-tojikcha leksemalar (650 leksema) 

tashkil qiladi. Bu  hisoblar  nisbiy taxminiydir. Oʻzbek ismlarining  lugʻaviy asosini 

tashkil  qiladigan  leksemalar  qaysi  tilga  mansubligi  aniqlandi.  Endi  ushbu 

leksemalar qaysi tilga  mansubligi aniqlandi. Endi ushbu qanday tip leksemalardan 

tashkil  topganini  tasnif  qilishga  oʻtamiz.  Bunda  asosiy  tamoyil  leksema  ism 

vazifasiga oʻtgunga qadar leksik-semantik guruhga mansub boʻlgani asosga olindi.