Rivojlanishi tarixidan

Qoraqalpoq  arig'i  —  YOllanma  qishlog'i  va  CHinoz  xududlarini  suv  bilan 
ta'minlovchi ariqning nomi. Bu nomning kelib chiqishi haqida qiziq rivoyatlar bor. 
Biz  ulardan  eng  e'tiborlisini  keltiramiz.  SHu  qishloqda  o'sib  ulg'aygan  1880  yilda 
tug'ilgan  Muhammad  ota  Xidirov  shunday  hikoya  qiladi:  «Utmishda  deyarli 
CHinoz,  YOllanma  qishloq  hududida  Bo'zsuvning  o'ng  va  chap  sohillariga  suv 
chiqarish juda qiyin bo'lgan. SHu sababdan qishloq ahli ariq qazib suv chiqarishni 
orzu  qilib  yurgan.  Bo'zsuv  arig'i  er  sathidan  ancha  pastda  bo'lganligi  sababli  erli 
xalq  qancha  urinsa  ham  Bo'zsuvdan  yuqoriga  suv  chiqara  olmaganlar.  YUrt 
kattalari  endi  qanday  qilib  suv  chiqaramiz,  deb  o'ylanib  turganlarida  oralarida 

---

paydo bo'lib qolgan bir cho'qqi qora telpak kiygan qoraqalpoq  yigit ot  minib olib, 
qalin yoqqan qor tepasidan iz solib beribdi. Ariq qazishga kelgan dehqonlar uning 
oti  izidan  ariq  qaziy  boshlabdilar.  Nihoyat,  suv  ariq  bo'ylab  oqibdi  va  ariqqa  iz 
solib  bergan  yigit  qoraqalpoq  bo'lganligi  uchun  shu  yigitning  millatini  ulug'lab, 
ariqqa  Qoraqalpoq  deb  nom  qo'yishgan  deyishadi.  Boshqa  birovlar  bu  ariqni 
qazishda  juda  ko'p  qoraqalpoqliklar  qatnashgan,  ariq  qazib  tugatilgach,  ularni 
qaygadir  olib  ketishgan,  shu  sababli  ariqni  qoraqalpoqliklar  qazigan  deb  shu  nom 
berilgan  deyishadi.  B.  A.  Ahmedovning  ta'kidlashicha  XVI  asrda  Sirdaryoda 
istiqomat  qilayotgan  Qoraqalpoqlarga  ma'lum  miqdorda  taalluqli  bo'lganligi 
sababli Qoraqalpoq nomini olgan bo'lsa kerak.