Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

Дебет 8420 Кредит 4610 – 5 000 000 сўм (100000*50). 
3.Вужудга келган салбий курс фарқи суммасини ҳисобдан чиқарилишига: 
Дебет 9620 Кредит 8420 – 5 000 000 сўм (100000*50). 
 
 
 
 

---

108 
2.РЕЗЕРВ КАПИТАЛИНИНГ ҲИСОБИ 
 
Резерв капитали – бу корхонанинг турли мақсадларларда ва турли 
манбалар эвазига шакллантирилган хусусий капиталининг бир тури. Ушбу 
капитал асосан қуйидаги манбалар ҳисобидан вужудга келади: 

мавжуд мулкни қайта баҳолаш натижасида пайдо бўладиган янги қиймат 
эвазига;

корхонанинг соф фойдаси ҳисобидан; 

қайтариб бермаслик шарти билан келиб тушган мулк эвазига. 
Мулкни қайта баҳолашдан вужудга келадиган резерв капитали 
ҳисоби. Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги томонидан тасдиқланган 
«1 январь ҳолати бўйича асосий фондларни ҳар йили қайта баҳолашни ўтказиш 
тартиби тўғрисида НИЗОМ»га
2
ва унга киритилган ўзгартиришларга мувофиқ 
корхоналар ҳар йилнинг 1 январь ҳолатига ўзларининг асосий воситаларини, 
тугалланмаган қурилиш объектларини бозор баҳоларидан келиб чиқиб ѐки 
Иқтисодиѐт 
вазирлиги 
белгилаган 
коэффициентлар 
асосида 
қайта 
баҳолайдилар
3
. Қайта баҳолашда асосий воситаларнинг олдинги бошланғич 
қиймати ва жамланган эскириши реал бозор баҳоларидан келиб чиқган ҳолда, 
кўпайиш ѐки камайиш томонларига ўзгартирилиши мумкин. Агар 
ўзгартиришлар ўсиш томонга юз берган бўлса, ўртадаги ижобий фарқ резерв 
капиталини вужудга келишига сабаб бўлади. 21-сон БҲМС га мувофиқ қайта 
баҳолаш эвазига вужудга келган резерв капиталининг ҳисоби махсус 8510 
―Мулкни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар‖ счѐтининг кредитида ва мос 
асосий асосий воситалар счѐтларининг ( 0110-0190) дебетида акс эттирилади. 
Асосий воситаларнинг жамланган эскиришини ўсиш томонга ўзгартирилиши
8510 ― Мулкни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар‖ счѐтининг дебетида ва мос 
асосий асосий воситалар эскиришлари счѐтларининг (0210-0290) кредитида 
акс эттирилади. 8510 ― Мулкни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар‖ счѐтининг 
кредит обороти ва дебет обороти суммалари ўртасидаги ижобий фарқ балансда 
қайта баҳолашдан вужудга келган махсус резерв капитали сифатида акс 
эттирилади. Агар қайта баҳолаш натижасида ушбу счѐтнинг дебет обороти 
кредит обороти суммасидан катта бўлса, у ҳолда корхона қайта баҳолашдан 
зарар кўрган бўлади ва у 9430 ―Бошқа операцион харажатлар‖ счѐтининг 
дебетида ва 8510 ― Мулкни қайта баҳолаш бўйича тузатишлар‖ счѐтининг 
кредитида акс эттирилади. Мулкни қайта баҳолаш натижасида вужудга келган 
резерв капитали корхона тугатилганда таъсисчиларнинг ҳиссаларига мос 
равишда тақсимланади, бунга дебет 8510 ―Мулкни қайта баҳолаш бўйича 
тузатишлар‖ счѐти ва кредит 6620 ―Чиқиб кетган таъсисчиларга уларнинг 
ҳиссалари бўйича қарз‖ счѐти кредитланади. 
Мисол. Айтайлик, 1 январь ҳолатига корхона биносининг бошланғич 
қиймати 100 000 000 сўм, жамланган эскириш суммаси 60 000 000 сўм, қолдиқ 
2
Ўз.АВ томонидан 2002 йил 4 декабрда рўйхатга олинган, № 1192 
3
Микрофирмалар ва кичик корхоналар ҳар 3 йилда бир марта қайта баҳолайдилар 

---

109 
қиймати 40 000 000 сўм. Корхона қайта баҳолашни Иқтисодиѐ вазирлиги 
белгилаган 1,05 коэффициентда қайта баҳолади. Қайта баҳолаш натижалари 
қуйидагича: