Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти

 Микдор 
бирликда 
зарарсизлик нуктаси
=
Доимий харажатлар
Баҳо – Бир бирликка тўғри келувчи 
ўзгарувчан харажатлар
 
 Пул 
бирликда 
зарарсизлик нуктаси
=
Доимий харажатлар+Максадли фойда*100%
Маржинал даромад даражаси, %
 
Мисол1. Айтайлик, компания ѐзув столларини ишлаб чиқаради. Бир бирлик 
маҳсулотга кетадиган ўзгарувчан харажатлар 50 000 сум, йиллик доимий 
харажатлар 200,000 000. Бир бирлик маҳсулотнинг сотиш баҳоси — 90000 
сум. Юқоридаги формула ва мисолдаги маълумотлар асосида зарарсизлик 
нуктаси микдорий бирликда қуйидагича бўлади: 
200 000 000 
З.н.= ---------------------------- = 5000 дона 
90000 - 50000 

---

71 
Мисол 2. Айтайлик, компания ѐзув столларини сотишдан 40 000 000 сум 
фойда олишни кўзлаган бўлса, у ҳолда ушбу максадга эришиш учун ишлаб 
чиқариш ва сотиш нуктаси микдорий бирликда қуйидагича бўлади: 
1.Бир бирлик маҳсулот бўйича маржинал даромад даражаси 
Мд% = (90000-50000)/90000*100% =44,44% 
2.Пул бирлигидаги сотиш ҳажми 
200 000 000 [phone] 
Максадли сотиш хажми.= --------------------------------------------- = 6000 дона 
90000-50000 
Демак, 40000000 сумлик фойда олиш учун сотиш ҳажми 6000 донага тенг 
бўлиши лозим. 
 
 
2.ИШЛАБ ЧИКАРИШ ХАВФСИЗЛИГИНИ АНИКЛАШ ВА БАҲОЛАШ 
МЕТОДЛАРИ
 
 
Ишлаб чиқариш хавфсизлиги ѐки хавфсизлик маржаси деганда олинадиган 
даромадни зарарсизлик нуктасидаги даромаддан ошиши тушунилади. Бу 
кўрсаткич корхонанинг ўз даромадларини зарар билан чиқмаслик учун қанча 
микдоргача пасайтириши мумкинлиги билдиради. 
Хавфсизсик маржаси пул бирлигида ѐки фоизларда аникланади: