Toshkent davlat yuridik universiteti mamasiddiqov muzaffarjon musajonovich esanova zamira normurotovna

 Savol:  1.  Hakamlik  muhokamasi  o‘tkaziladigan  joy  qanday 
belgilanadi?  2. Hakamlik  sudining  binosidan  tashqarida  o‘tkazilishi 
bilan bog‘liq xarajatlar qaysi tarafga yuklanadi? 
 

---

 
 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
 220 
 
18-BOB. FUQAROLIK PROTSESSIDA CHET EL 
FUQAROLARI VA TASHKILOTLARINING, FUQAROLIGI 
BO‘LMAGAN SHAXSLARNING ISHTIROKI 
 
18.1. Chet el fuqarolari va tashkilotlari, fuqaroligi bo‘lmagan 
shaxslarning fuqarolik protsessida ishtiroki va ishlarning sudlovliligi 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  Fuqarolik  protsessual  kodeksining  
359-moddasiga  ko‘ra,  chet  el  fuqarolari  O‘zbekiston  Respublikasi 
sudlariga  murojaat  qilish  huquqiga  ega  va  ular  fuqarolik  protsessual 
huquqlardan  O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolari  bilan  teng  ravishda 
foydalanadi. 
Chet  el  tashkilotlari  O‘zbekiston  Respublikasi  sudlariga  murojaat 
qilish  huquqiga  ega  va  ular  o‘z  manfaatlarini  himoya  qilish  uchun 
fuqarolik protsessual huquqlardan foydalanadi. 
O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolari  va  tashkilotlarining  fuqarolik 
protsessual  huquqlarining  maxsus  cheklanishiga  yo‘l  qo‘yilgan 
davlatlarning  fuqarolari  va  tashkilotlariga  nisbatan  O‘zbekiston 
Respublikasi  qonun  hujjatlarida  belgilangan  tartibda  javob  tariqasidagi 
cheklovlar belgilanishi mumkin. 
Chet el fuqarolarining sud himoyasiga bo‘lgan huquqi nafaqat milliy 
qonunchilikda, 
balki 
O‘zbekiston 
Respublikasining 
xalqaro 
shartnomalarida  ham  o‘z  aksini  topgan.  Masalan,  1993-yilgi  “Fuqarolik, 
oila  va  jinoiy  ishlar  bo‘yicha  huquqiy  yordam  va  huquqiy  munosabatlar 
to‘g‘risida”gi  Minsk  konvensiyasi  1-moddasiga  muvofiq,  konvensiya 
ishtirokchi  –  davlatlarining  fuqarolari,  shuningdek,  ularning  hududlarida 
yashovchi  boshqa  shaxslar  shartnoma  a’zolari  bo‘lgan  barcha 
davlatlarning  hududlarida  shu  davlatning  fuqarolari  singari  o‘zlarining 
shaxsiy va mulkiy huquqlarini himoya qilish huquqiga ega. 
Chet  el  fuqarolari  va  fuqaroligi  bo‘lmagan  shaxslar  ishda  ishtirok 
etib,  ish  materiallarini  bilan  tanishib  chiqish,  ulardan  nusxalar  olish, 
dalillar  taqdim  etish  hamda  ularni  tekshirishda  bevosita  ishtirok  etish, 
ishda  ishtirok  etuvchi  boshqa  shaxslarga  savollar  berish,  iltimosnomalar 
taqdim  qilish,  boshqa  shaxslarning  vajlariga  e’tiroz  bildirish  kabi 
huquqlarga  ega.  Ular  sud  ishlari  yuritiladigan  tilni  bilmasalar,  ishga 
taalluqli  materiallar  bilan  o‘z  ona  tilida  to‘liq  tanishib  chiqish,  ona  tilida 
ko‘rsatuv va tushuntirishlar berish, sudda so‘zlash, arz bilan murojaat etish 

---

 
FUQAROLIK PROTSESSUAL HUQUQI  
 
 
va  iltimosnomalar  taqdim  etish  huquqiga  ega,  shuningdek  O‘zbekiston 
Respublikasining  Fuqarolik  protsessual  kodeksida  belgilangan  tartibda 
tarjimonning  xizmatidan  foydalanish  huquqi  ta’minlanadi.  Sud  hujjatlari 
esa  ularning  ona  tillariga  yoki  ular  biladigan  boshqa  tilga  tarjima  qilib 
topshiriladi. 
Chet el fuqarolari va fuqaroligi bo‘lmagan shaxslar tomonidan sudga 
da’vo  arizasi  berganida  davlat  boji  O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar 
Mahkamasining  1993-yil  19-avgustdagi  423-sonli  “Xorijiy  valyutadagi 
davlat  bojlari,  yig‘imlar  va  soliq  bo‘lmagan  boshqa  to‘lovlar  stavkalari 
to‘g‘risida”gi qarorida belgilangan stavkalar va tartibda chet el valyutasida 
undiriladi.  
Chet  el  fuqarolari  va  tashkilotlari,  fuqaroligi  bo‘lmagan  shaxslar 
ishtirok  etayotgan  nizolar,  shuningdek  loaqal  bittasi  chet  elda  yashab 
turgan  taraflar  o‘rtasidagi  nizolar  bo‘yicha  fuqarolik  ishlari  O‘zbekiston 
Respublikasi  sudlarining  sudloviga  tegishli  bo‘lishi,  agar  O‘zbekiston 
Respublikasining  xalqaro  shartnomasida  boshqacha  qoida  nazarda 
tutilmagan bo‘lsa, FPK bilan belgilanadi (FPKning 361-moddasi). 
MDH davlatlari o‘rtasida sudlovlik masalalari 1993-yilgi “Fuqarolik, 
oila va jinoyat ishlari bo‘yicha huquqiy yordam va huquqiy munosabatlar 
to‘g‘risida”gi  Minsk  konvensiyasi  bilan  belgilanadi.  Unga  ko‘ra, 
konvensiya ishtirokchi-davlatlarining hududida yashash joyiga ega bo‘lgan 
shaxslarga  nisbatan  da’volar,  ularning  qaysi  davlat  fuqarosi  ekanligidan 
qat’iy  nazar,  ushbu  davlatlarning  sudlariga  beriladi.  Yuridik  shaxslarga 
nisbatan  da’volar  uning  boshqaruv  organi,  vakolatxonasi  yoki  filiali 
joylashgan hududdagi davlatlarning sudlariga beriladi.