A jabborov, S. Begmatov, M. Azamova

vokal 
musiqaning
  eng  ommalashgan,  ko‘proq  band  shakliga  asoslangan 
turi,  shuningdek,  kuylashga mo‘ljallab to‘qilgan she’riy  asarlaming 
umumiy ifodasi.
XX asming 20 - yillarida yaratilgan dastabki qo‘shiqlar asosan 
xalq  farovonligi,  fidokor  mehnatkashlar  hayotini  ifodalashga 
qaratilgan  boiib,  ushbu  janrda  jonbozlik  ko‘rsatgan  bastakor  va 
kompozitorlar  qo‘yidagilar  edi:  To'xtasin  Jalilov,  Yunus  Rajabiy, 
Komiljon Jabborov, Imomjon Ikromov, Fahriddin Sodiqov va h.k.
30-yillarga  kelib  janr  rivojiga  taniqli  bastakor  -   kom- 
pozitorlardan.  tashqari 
Toshkent  davlat  konservatoriyasining 
talabalari  ham  o'zlarining  beqiyos  hissalarini  qo'sha  boshlaydilar. 
Xususan:  M.Burhonovning  “Tabassum  qilmading  hech...”,  “Ey 
bulbul,  girya  makun”  romanslari,  A.Kozlovskiyning  “Tanovar”, 
“0 ‘zgancha”,  “Gul  yuz  uzra”,  “Fig‘on”  kabi  vokal  -   simfonik 
asarlarini misol tariqasida keltirib o'tish mumkin.
Keyingi  yillarda vokal  musiqa  yangi janr turlari  bilan  boyidi. 
Mavjud  qo'shiq  va  romanslardan  tashqari  a’kapella  xorlari,  yirik
102

---

vokal  shakllar  sohasida  esa  kantata,  oratoriya  va  syuitalar  yuzaga 
keldi.
Qo'shiq  janri  rivojiga  beqiyos  hissa  qo‘shgan  keksa  avlod 
kompozitorlardan T.Sodiqov, M.Burhonov, M.Ashrafiy, M.Leviyev,
S.Yudakovlarning nomini alohida eslab o'tishjoiz.
Bastakorlar o‘zbek milliy usullari  negizida  vals  usuliga ko‘p- 
roq  murojaat  eta  boshlaydilar.  Misol  tariqasida  Nabijon  Hasanov- 
ning “Toshkent piyolasi”, “Dilrabodan bu chiroy” qo‘shiqlarini kel- 
tirish mumkin.
Shuningdek  mazkur  janr  rivojida  0 ‘zbekiston  (gimn)  mad- 
hiyasini  (1946) yaratish yuzasidan e’lon  qilingan tanlov ham ulkan 
ahamiyat  kasb  etadi.  Ко‘plab  kompozitorlar  o ‘z  ijod  namunalari 
bilan  ishtirok  etishlariga  qaramay,  M.Burhonov  tomonidan 
yaratilgan.
Asar o‘zining yorqinligi va kuychanligi  bilan 0 ‘zbekistonning 
yangicha hayot muhitini o‘ziga xosligini namoyon etadi.
Folkloming  an’anaviy  janrlariga  ijodiy  yondashgan  va  turli 
usullami  qo‘Hagan  holda  0 ‘zbekiston  kompozitor  (D.Zokirov, 
X.Rahimov,  I.Akbarov,  S.Yudakov)  larining  yangi  qo‘shiqlari 
vujudga  kela  boshlaydi.  Umuman  0 ‘zbekiston  kompozitorlarining 
qo‘shiq  janrida  samarali  ijod  etishlariga,  umrboqiy  ijod  namu­
nalarini yaratishga xalq  ijodiyoti bilan  uzviy bog'liqlik asosiy omil 
sifatida xizmat qilishi begumon.
Romans  jamming  rivojiga  1948-yilda  Alisher  Navoiy  taval­
ludining  500  yilligi  va  1949-yilda  A.S.Pushkin  tavalludining  150 
yilliklari munosabati bilan o‘tkazilgan romanslar tanlovi ulkan hissa 
qo‘shdi.
Mazkur tanlov romans janri o‘zbek musiqasi uchun yaqin, xalq 
aytim  san’atiga  bevosita bog‘liqligini  namoyon  etdi.  Davming  eng 
sara  romanslari  qatoriga  S.Yudakovning  Navoiy  matni  asarida 
bastalagan  “Basandast”  romansini  keltirish  joiz.  Romans  band 
shaklida, folklor an’analariga tayanga holda yaratilgan.
A.Navoiy  tavalludining  yubileyi  munosabati  bilan  yaratilgan 
yana  bir  e’tiborga  molik  asar  -   M.Leviyev  qalamiga  mansub 
“Dilistonim  sen mening”  romansidir.  Romansda  kompozitor rechi- 
tativga  murojaat  qilgan  bo‘lishiga  qaramay,  kuy  talqini  o‘z  xusu- 
siyatini saqlab qola olgan: