Ilmiy tadqiqot asoslari


Mavzuning matni: Ilmiy ijodiyotning ijtimoiyligi



Download 364,18 Kb.
Pdf ko'rish
bet19/42
Sana05.08.2021
Hajmi364,18 Kb.
#138860
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   42
Bog'liq
Ilmiy tadqiqot asoslari

  Mavzuning matni: Ilmiy ijodiyotning ijtimoiyligi.

 

 



Kishilik jamiyati paydo bo’lishi bilan undagi ongli odamlar tabiat va jamiyat hodisalarining 

sir-sinoatlarini bilishga qiziqib keladi. 

 

Insondagi  aql,  ongning  rivojlanib  borishi  natijasida  tabiat  va  jamiyatdagi  hodisa  va 



jarayonlar  kechishini  o’rganishga,  ularni  imkon  bo’lganda  boshqarishga  bo’lgan  qiziqish,  intilish 

hamma vaqt ham dolzarb muammo bo’lib kelgan. Eng asosiysi bular masofa ham, irq ham, millat 

ham tanlamadi. 

   


Umuman  olganda,  ijtimoiy  maqsad  ko’pchilik,  ya’ni  jamoatchilikning  orzu-intilishlarini 

ifoda etadi. Bu borada shaxsiy fikrning ijtimoiy maqsadga aylanishida hayot, voqelik muhim o’rin 

tutadi. 

               Bunga  insoniyat  taraqqiyoti  bosqichlaridan  xohlagancha  misol  keltirish  mumkin,  ya’ni 

insoniyat  kashf  etgan  g’ildirak,  olov,  metallarga  ishlov  berish,  «Uchar  gilam»,  «Oynai  jahon», 

yozuv,  kitob,  bug’  va  ichki  yonuv  dvigatellari,  elektr,  atom,  elektronika,  kompьyuterlar  va  shu 

kabilarning paydo bo’lishi (yaratilishi) insonlar orzu-istaklari ro’yobidir. Bular insoniyatning o’zaro 

yaqinlashuvini ta’minlaydi, desak xato bo’lmaydi. 

              Demak,  dunyo  sirlarini  yoki  umumiy  dunyoni  insonlar  aql,  ong,  ilm,  bilim  bilan  fan  orqali 

bilishga  harakat  qiladi  va  kamolotga  erishadi.  Bunday  kishilar  olimlardir.  SHu  sababli  ham 

mafkurani  va  taraqqiyot  bosqichlari  saviyasini  olimlar  (komil  insonlar)  rivojlantiradilar  va  ularni 

hayotga  tadbiq  etadilar.  Olimlarning  vazifasi    ilm  mag’zini  chaqib,  uni  odamlar  qalbiga 

joylashtirishdan iboratdir. 

                Demak,  ongli  inson  paydo  bo’libdiki,  fikr,  g’oya,  qarash,  mafkura,  ilm,  fan,  texnika  va 

texnologiya tadrijiy (evalyutsion) tarzda rivojlanib kelmoqda va takomillashib boraveradi. 

                Intellektual  salohiyatning  tarixiy  –  tadrijiy  rivojlanishida  Yaqin  va  O’rta  SHarq 

mamlakatlarining  faylasuf  olimlari,  shoirlari:  Farobiy,  Ibn  Bojja,  Ibn  Rusha,  Abu  Ali  ibn  Sino, 

Jaloliddin  Rumiy,  Alisher  Navoiy,  Abu  Yusuf  Ya’kub  ibn  Ishoq  va  boshqalar  o’z  asarlaridagi 

qarashlarida va tadqiqodlarida munosib hissalarini qo’shganlar. 

              Ayniqsa,  ushbu  fikrni,  uning  qamrovini  kengaytirib  dunyo  bo’yicha  olimlarning  ishlariga 

e’tibor  bersak,  Platon  (Aflotun),  Suqrotning  shogirdi  Aristotel  (Arsatu),Aflotunning  eng  yaqin 

shogirdi Gerodot    (Xerodat), Sokrat (Suqrot, uning  shogirdlari Platon, Antisfen, Aristenn, Evklid), 

Evklid  (Uklidus),  Arximed,  Aristinn,  Gippokrat  (Bukrot,  tibbiyotning  otasi),  Galen  (Jolinus), 

Ptolemey  (Al-Majistiy),  Pifagor,  Demokrit,  Fales  ,  Geraklit  (Gippokratning  otasi),  Levkipp,  Al-

Xorazmiy,  Al-Farg’oniy,  Abu  Mansur,  Marvaziy,  Al-Javhariy,  Musa  ibn  SHokir,  Sag’oniy, 

Marvarudiy,  Abu  Nasr  Farobiy,  Al-  Kindiy,  Al-Kuhiy,  Kozizoda  Rumiy,  Abu  Ali  ibn  Sino,  Abu 

Rayhon  al-Beruniy,  Mirzo  Ulug’bek,  Jamshid  Koshiy,  Ismoil  Jurjoniy,  Marg’inoniy,  Zamaxshariy, 

Mahmud  Qoshg’ariy,  Ali  Qushchi,  Umar  Hayyom,  Leonardo  do  Vinchi,  Yan  Gveley,  Nikolo 

Konernik, Galileo Galiley, Jordano Bruno, Rene Dekart, G.V.Leybnits, Isak N’yuton, Jeymis Uatt, 

Maykl  Faradey,  Leonard  Eyler,  Karl  Fridrix  Gaus,  Veyershtras,  M.  Kolmogorov,  M.Kelьdesh, 

M.Korolev, T. A. Sarimsokov, S. A. Sirojiddinov, M. Salohiddinov, M. O’razboev, H. A. Abdullaev, 

V. K.Qobulov, O. Sodiqov, Q.N.Niyoziy va bir qancha olimlarning ishlari o’rganilganda, yuqoridagi 

fikrimiz o’z tasdig’ini topganligining guvohi bo’lamiz.   



 

Ushbu  soha  yana  shunisi  bilan  qiziqki,  garchi  biz  «  XX1  asr  -  intellektual  asr»da 

yashayotgan bo’lsakda, olovni, g’ildirakni, metalga ishlov berishni, yozuvni, qog’ozni va h.k.larni 

kim yaratganini bilmasaqda, udan irqi, millati, elati, mansabi, masxabi, mafkurasi, yozuv, tili, etnik 

kelib chiqishi kim bo’lishidan qat’i nazar insonlar ulardan bab-baravar foydalanmokdalar. 

 

O’tmishda olimlar ilm - fanning turli turlari (sohalari, yo’nalishlari) bilan shug’illanganlar va 



natijada  kishilik  jamiyati  taraqqiyotiga  katta  hissa  qo’shganlar.  Jumladan,  kitob  bosishni 

(I.Gutenburg), bug’ dvigatelini (J.Uatt),  elektrni (M.Faradey), ichki yonuv dvigatelini (G.Daymler, 

K.Bents),  algoritmni  (Al-Xorazmiy),  uchunchi  darajali  tenglamalar  yechimini  (Umar  Hayyom) 

kashf  etgan  bo’lsalarda,  ulardan  ham  Yer  yuzidagi  barcha  xalqlar  o’z  ehtiyojlarini  qondirishda 

foydalanmoqdalar. 

 

Bu  bilan  olimlar  o’zlaridan  keyingi    keladigan  avlodga  munosib  meros  qoldirgan.  Bu 



yo’nalishni  davom  ettirib,  hozirgi  kunda  ham  ilm-fan,  adabiyot,  falsafa  va  boshqa  sohalarda  ijod 

qilganlarni  nomlarini  yo’qlash,  qilgan  ishlaridan  foydalanish  ilm-fan  taraqqiyotiga  munosib  hissa 

bo’lib  qo’shiladi,  chunki  ular  fanlarning  maxfiy  sirlarini  ochish  uchun  o’z  bo’yinlariga  olgan 

qiyinchiliklar va mehnatlarini sharafli ish, deb biladilar. 

 

Xulosa o’rnida quyidagi ma’lumotni keltirishni lozim topdik. 



 


Download 364,18 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   42




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish