Maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan davlat talablari

XXVI bob. Nutq, o‘qish va savodga tayyorgarlik 

1-§. Nutq 

280. Quyidagilar 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq rivojlanishining talablari hisoblanadi: 

nutqni tinglash va tushunish; 

so‘zlashish va muloqot yuritishga qodir bo‘lish; 

nutq-tovush madaniyatini shakllantirish; 

oddiy tahlil va sintez qilish ko‘nikmalarini rivojlantirish; 

so‘z boyligini faollashtirish; 

nutqning grammatik tuzilishini shakllantirish; 

bog‘lanishli nutqni shakllantirish; 

ijodiy hikoya qilishni shakllantirish. 

281. Quyidagilar 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalarda nutq indikatorlari hisoblanadi: 

musobaqalar va munozalarda ishtirok etish, u yerda eshitgan ko‘rsatmalarini to‘g‘ri bajarish; 

ayrim maxsus so‘zlarning ma’nosini bilish; 

eshitgan hikoyalarni osonlikcha bayon qilish; 

ona tilini juda yaxshi bilish, fikrni oddiy va umumiy foydalanishdagi gaplar yordamida ifodalash; 

mavjud til tizimi (tovush, so‘z, gap) to‘g‘risida elementar (oddiy) tasavvurga ega bo‘lish; 

so‘zdan tovushni, unli va undosh tovushlarni ajrata olish; 

narsalarning nomlarini to‘g‘ri aytish, bir-biri bilan solishtirib, ayrim farqlarini tushunish; 

o‘z nutqida uyushiq bo‘lakli, sodda, yoyiq va qo‘shma gaplarning turli xillaridan foydalana olish; 

o‘yinchoqlar va buyumlar haqida hikoya tuza olish; 

---

shaxsiy tajriba, mazmunli rasmlar asosida hikoya tuza olish; 

gaplarni grammatik jihatdan to‘g‘ri tuza olish; 

surat (rasmlar) bo‘yicha mazmunli hikoya tuzish; 

umumlashtiruvchi so‘zlar, antonimlar, solishtirmalardan foydalanish; 

harakatlarni rejalashtirish uchun nutqdan foydalanish; 

o‘z  tuyg‘ulari  va  niyatlarini  nutq  yordamida  ifodalab,  tengdoshlari  va  katta  yoshdagilar  bilan 

muloqotda ishtirok etish; 

turli  hikoyalarni  so‘zlab  berish,  hikoyalarni  o‘ylab  topishga  harakat  qilish,  qofiya  va  so‘z  o‘yiniga 

qiziqish bildirish; 

kitoblar, teleko‘rsatuvlardan nutqning turli parchalarini yodlab olish va ishlatish. 

282. 5 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolalar ta’limiga quyidagicha yondashish lozim: 

musobaqa, munozara va boshqa tadbirlarni tashkil etish, savollar berish va bolani to‘g‘ri javob berish 

yoki ko‘rsatmalarni bajarishga rag‘batlantirish; 

bolaning yangi so‘zlardan foydalanish va ularning ma’nosini bilish istaklarini rag‘batlantirish; 

bolaga  muntazam  ravishda  hikoyalar  aytib  turish,  teatrga  olib  borish,  bola  bilan  taassurotlarini 

muhokama qilish; 

rasmga  qarab  mazmunli  hikoya  tuzish,  nutqni  rivojlantirish  bo‘yicha  maxsus  trening  va  o‘yinlar 

o‘tkazishga yordam berish, qofiya va so‘z o‘yinlari, she’rlarni ifodali o‘qish, ertaklarni aytib berish, shaxsiy 

hayotdan hikoya tuzishga ko‘maklashish; 

bolani ijodiy dramatik, rol ijro etiladigan o‘yinlarda ishtirok etishga jalb qilish. 

283.  5  yoshdan  7  yoshgacha  bo‘lgan  bola  bilan  munosabatlarda  samimiyat,  do‘stonalik  va  himoya 

etilganlik muhitini saqlab turish lozim.