‘zbekist0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Hamdamova ma’naviyat asoslari

3. 
Moniylik va  mazdakizm  ta’Iimotidagi ma’naviyat va 
insoniy  fazilatlar. 
Moniylik  ta’limoti  zardushtiylikning 
yaxshilik va yomonlik ta’limotiga asoslangan bo‘lib, keng xalq 
ommasining  manfaatiga  mos  kelar  edi.  Moniylik  ta’limotida
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

dunyo-yorug‘lik va qorong‘ilikning abadiy kurash maydonidan 
iborat,  mana  shu  kurash  maydonida  insonning  asosiy  vazifasi 
yovuzlikni 
yo‘q 
qilish 
uchun 
yaxshilik 
ezgulikka 
ko‘maklashishdan  iborat  degan  ma’naviy  axloqiy  ta’limot 
ilgari  suriladi.  Moniy  ta’limotiga  ko‘ra,  inson 
sof  musaf- 
folikka,  o‘z  gunohlaridan  forig‘  bo‘lishga,  faqat  tarki  dunyo 
qilib  hayot  kechirish  bilan  erishishi  mumkin  deb  qaraladi. 
Moniylik  axloqi  insonlardan  kam  ovqat  yeyishni,  imkoni 
boricha ro‘za tutishni, o‘z turmushi, hayoti uchun  kerakligidan 
ortiqcha  mol-mulkka,  boylikka  yo‘l  qo‘ymaslikka,  dabdabasiz 
hayot kechirishni targ‘ib  etadi.  Chunki  inson hayoti davomida 
orttirgan  boyliklarini  o‘zi  bilan  olib  keta  olmaydi,  ularning 
barchasi  undan keyin vo  egam deb qolib  ketadi.  Moniy  aytadi: 
«Men  o‘z  umrimda  ko‘p  hokimliklami  ko‘rdim,  ular  dunyoda 
axloqsizlik  qilib,  manmanlikka  berilib  yurdilar,  ammo  oxirida 
g‘am-alamlarga, 
tubanlikka 
duchor 
bo‘ldilar». 
Demak, 
Moniyning  bu  so‘zlaridan  biz  ham  ibrat  olishimiz  foydadan 
xoli emas.
Eramizning  YI  asr  boshlarilarida  Eronda  «mazdakizm» 
deb  atalgan boshqa diniy-falsafiy ta’limot yuzaga kelib, u 0 ‘rta 
Osiyoga  ham  keng  tarqalgan.  Mazdakizmning  Moniylik 
ta’limoti  bilan  ko‘p  o‘xshash  tomonlari  bor.  U  Moniylik 
ta’limotini  to‘ldirib,  uning  zohidlik,  noumidlik  g‘oyalarini 
dunyoga  umid  bilan  qarash  g‘oyalariga  almashtiradi.  Mazdak 
Eronning 
Nishopur 
shahrida 
tug‘ilgan. 
U 
dehqonlar 
qo‘zg‘aloniga 
yo‘lboshchilik 
qilgani 
uchun 
529-yilda 
Anushurvon  tomonidan  qatl  etilgan.  Mazdak  feodal  mol- 
mulkini  umumiylashtirishni,  feodal  hukmronligini  yo‘qotishni 
talab  etadi.  Mazdakizimda  ham  moniylik  kabi  dunyoni 
tushunish  negizida  bir-biriga  qarama-qarshi  ikki  kuch: 
yaxshilik  va  yomonlik 
ustidan,  yorug‘lik  zulmat  ustidan 
g‘alaba  qiladi,  deb  ishonch bildiriladi.  Mazdakning  aytishicha:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

yomonlik  va  zulmat  kuchlari  hukmronlik  qilar  ekan,  kishilar 
ularga  nisbatan  befarq  bo‘lishlari  kerak  emas,  balki  yaxshilik 
kuchlariga  yordam  berishlari  kerak.  Mazdakning  fikricha, 
insonlar  o‘rtasidagi  ijtimoiy  tengsizlik  -   ziqnalik,  o ‘g‘rilik, 
yomonlik,  makkorlik,  shavqatsizlik,  urushlar,  turli-tuman 
falokat va baxtsizliklar kabi illatlami keltirib chiqaradi.
Zardushtiylik ta’limoti kabi, mazdakizm ma’naviy-axloqiy 
ta’limotida  ham  hayvonlarga  nisbatan  shavqatsizlik  qilish, 
ulami  kaltaklab  urish  man  etiladi.  Xulosa  qilib  aytganda, 
Moniylik  va  mazdakizm  Markaziy  Osiyo  xalqlari  m a’naviy 
yuksalishida,  ayniqsa,  ulaming  adolatsizlik,  zulm,  zo‘rlik, 
shafqatsizlikka qarshi kurashiga o‘z ta’sirini o‘tkazgan.