Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Kvantil i
α
 
3,71
5 
2,32
6 
2,00
0 
1,64
5 
1,282  1,000  0,000 
 
Ushbu  koʻrsatkichdan  α  ehtimollikdan  ortmaydigan  yoki  1–α  ehtimollikdan 
ortishi  mumkin  boʻlgan  yoʻqotishlar  yoki  zarar  koʻrishning  chegaraviy  qiymatini 
aniqlash uchun foydalanish mumkin.  
Agar  narxlar  oʻzgarishining  ehtimolli  taqsimoti  normal  taqsimot  qonuniga 
boʻysunsa, VaRmiqdorini quyidagi formula boʻyicha hisoblash mumkin: 
VaR = V
0
∗ 𝑢
𝛼
∗ 𝜎
𝑡
 
Bu yerda   
V
0
 – aktiv (portfel)ning dastlabki qiymati;  
t – koʻrilayotgan davr (risk gorizonti); 
𝜎
𝑡
  –  tvaqt  davomida  aktiv  (portfel)  qiymati  yoki  daromadining 
standart chetlanishi;  
α –ahamiyatlilikning tanlangan darajasi. 
Demak VaR ikkita parametr bilan ifodalanadi: 
1)  ahamiyatlilik  darajasi  (significance  level)  –  α  yoki  ishonchlilik  darajasi 
(confidence level) – 1-α; 
2) savdo kunlari orqali oʻlchanadigan risk gorizonti (risk horizon) – h. 
Odatda  ahamiyatlilik  darajasi  tashqi  subyekt  tomonidan  belgilanadi.  Misol 
uchun Bazel II kelishuvi doirasida tijorat banklari oʻzlarining bozor risklarini VaR 
yordamida  baholayotganlarida  ahamiyatlilik  darajasini  1%  deb  olishadi,  yaʼni  bu 
99% ishonchlilik darajasi hisoblanadi. Kredit reytingi agentliklari esa bundan ham 
jiddiyroq  daraja  belgilashadi,  yaʼni  yuqoriroq  ishonchlilik  darajasi  (0,03% 
ahamiyatlilik  yoki  99,97%  ishonchlilik  darajasi)ni  qoʻllashadi.  Bunday  tashqi 
regulyatorlar  boʻlmagan  taqdirda  VaRning  ahamiyatlilik/ishonchlilik  darajasi 
foydalanuvchining 
riskka 
nisbatan 
yondashuviga 
bogʻliq 
hisoblanadi. 
Foydalanuvchi qancha konservativ boʻlsa, shuncha  α qiymati past boʻladi  va  mos 
ravishda ishonchlilik darajasi ham shuncha yuqori qoʻllaniladi. 
Risk  gorizonti  –  bu  potensial  (istiqboldagi  mumkin  boʻlgan)  yoʻqotishlarni 
qancha  davr  oraligʻi  uchun  hisoblanishni  anglatadigan  muddat.  Turli  risklar  tabiy 
ravishda ularning likvidliligiga qarab turli vaqt oraligʻi boʻyicha baholanadi. Misol 
uchun  Bazel  kelishuviga  muvofiq  VaRning  risk  gorizonti  10  kunni  tashkil  etadi. 
Ichki  yoki  tashqi  tartibga  solish  mexanizmlari  mavjud  boʻlmagan  holatlarda 
VaRning  risk  gorizonti  sifatida  riskka  uchrashning  kutilayotgan  davr  oraligʻi 
olinadi. Likvid aktivning riskka uchrashi likvid boʻlmagan aktivga nisbatan ancha 
tez  kutiladi  va  muvofiq  tarzda  tez  toʻliq  xedjerlanadi.  Shuningdek  riskdan  holi 
boʻlish  muddati  uning  sodir  boʻlishining  koʻlami  (razmeri)  va  bozor  likvidligiga 
bogʻliq hisoblanadi.