Ozbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi

SAYLANMA DIKTANT 

---

 
 
 
30 
Saylanma  diktant  o‘rganilgan  grammatik  va  imlo  qoidalarini  mustahkamlashga,  ularni 
amalda  qo‘llashda  yordam  berish  bilan  birga,  o‘quvchilar  mavzuni  qay  darajada 
o‘zlashtirganliklarini aniqlashga ham imkon beradi. 
Diktantning  bu  turida  o‘quvchi  matnning  yoki  gaplarning  hammasini  yozmay, 
o‘rganilgan  qoidalar  asosida  yoziladigan  so‘zlar  yoki  so‘z  birikmalarinigina  saylab  yozadi, 
shuning uchun ham u saylanma diktant deyiladi. 
Saylanma  diktant  quyidagicha  o‘tkaziladi:  o‘qituvchi  «Diktantlar  to‘plami»dan  o‘rganilgan 
qoidaga  mos  so‘zlar,  gaplar  ko‘proq  ishtirok  etgan  matnni  tanlaydi.  Matn  darsdan  oldin 
doskaga  yozib  qo‘yiladi  (ko‘chma  yozuv  doskasidan  foydalanish  ham  mumkin).  o‘qituvchi 
matnni  bir  marta  o‘qib  bergach,  matn  tahlil  qilinib,  o‘rganilgan  qoida  asosida  yoziladigan 
so‘zlar  yoki  so‘z  birikmalari  aniqlanadi  va  qoida  takrorlanib,  mustahkamlanadi.  Keyin  matn 
bir o‘quvchiga o‘qitilib, bolalar diqqati doskadagi yozuvga jalb qilinadi. Shundan so‘ng doska 
parda bilan berkitib qo‘yiladi va o‘qituvchi bolalarga ta'kidlaydi: 
—  Men  doskaga  yozilgan  gaplarni  tartib  bilan  o‘qiyman.  Sizlar  men  o‘qigan  gaplarni  toiiq 
yozmay,  takrorlangan  qoidaga  muvofiq  boigan  so‘z  va  so‘z  birikmalarinigina  saylab 
yozasizlar.  Agar  gapda  shu  qoida  asosida  yoziladigan  so‘z  yoki  so‘z  birikmasi  boimasa,  bu 
gapni bo‘tunlay yozmaysizlar. 
o‘quvchilar  saylanma  diktantni  yozib  boigach,  doska-dagi  matn  o‘qituvchi  rahbarligida 
o‘qitiladi va tekshi-riladi: o‘qituvchi saylab yozish lozim boigan so‘z yoki so‘z birikmasining 
tagiga  chizadi,  o‘quvchilar  yozganlarini  doskadagiga  solishtirib  tekshirib,  xatolarini 
tuzatadilar. 
Masalan, 3-sinfda  «Talaffo‘zda  tushib qoladigan undoshlar»  mavzusini  mustahkamlash 
bilan shu mavzu yuzasidan o‘quvchilar bilimini sinash, qanday o‘zlashtirganliklarini aniqlash 
maqsadida  quyida  berilgan  «Samarqand»  matnidan  foydalanib,  saylanma  diktant  o‘tkazish 
mumkin.