Toshkent moliya instituti zulxumor toirovna abdalova zulxumor nazarovna tojiyeva

Mavzu  bo‘yicha  savollar
1.  J a h o n   m am lakatlarining  guruhlanishi  va  tavsiflanishi 
qaysi  tam oyillar  asosida  aniqlanadi?
2.  D unyo  m am lakatlarini 
m aydoni, 
aholisining  soni 
b o ‘yicha  guruhlarga  ajrating?
28

---

3.  Rivojlangan 
m am lak atlarn i 
asosiy 
xususiyatlarini 
aniqlang?
4.  Qaysi  xususiyatlar  rivojlanayotgan  m am lakatlam i  bitta 
guruhga  ajratadi?
5.  «D avlat  tuzum i»  va  «davlat  tuzilishi»  tushunchalarini 
ochib  be ring?
2 .2 .  Dunyo  aholi  geografiyasi
Reja:
1.  Dunyo  aholisining soni  va  dinamikasi
2.  Aholining takror harpo  etilishi  va  uning tiplari
3.  Dunyo  aholisining etno-demografik tarkibi
4.  Aholining joylashuvi  va  migratsiyasi
1.  Dunyo  aholisining soni  va  dinam ikasi
Aholi  dcganda  —  m a ’lu n i  h u d u d d a  yashaydigan  kishilar 
guruhi  tushuniladi.  A holining  m u tlaq   soni  b iro n -b ir  hud ud  
yoki  aholi  guruhidagi  kishilam ing  m a ’lum   vaqtdagi  m iqdoriy 
ifodasidir.
D em o g rafiy ad a 
ah o li 
so ni, 
en g  
u m u m iy  
asosiy 
k o ‘rsatkich  
b o ‘lib, 
an iq   b ir  davrdagi 
aho li  m iq d o rin i 
an g latad i.  S tatistik  m a n b a la rd a   ah oli  soni  m a ’lu m   b ir  sanaga 
(1 -y an v ar, 
1-iyul  yoki  3 1 -d ek ab r)  k eltirilad i. 
M asalan, 
0 ‘zb ek isto n   aholisi  1991-yil  1 -y an v ard a  20708,2  m ing ni, 
2012-yil  1-y an v ard a  esa  —  29555,4  m ing   kishini  tash kil  etdi. 
B u  k o ‘rsatk ich larn i  b u tu n   yil  u c h u n   qabul  qilib  b o ‘lm aydi, 
ch u n k i  yil  d av o m id a,  y a ’ni  1  y an v ard an   31  dekah rga  q a d a r 
aho li  so n i  tu g ‘ilish  va  o ‘lim   hisobiga  m u n ta z a m   o ‘zgarib 
tu ra d i.  H a r   b ir  h u d u d   aho li  so n in i  o ‘rg an g an d a,  yu q o rid a 
qayd  etilg an d ek ,  u n i  d o im iy   (shu  h u d u d d a   d o im iy   r o ‘yxatga 
o lin g an )  va  real  (tek sh irilay o tg an   d avrd a  sh u  h u d u d d a  
m a ’lu m   m u d d a t  y ashay otgan)  ah o lig a  ajratiladi.
D em o g rafik   ta d q iq o tla r  olib  b o rish d a   n aza riy   ah o li  soni 
ham da  m avjud,  real  aholi  sonidan  foydalaniladi.  N azariy  aholi
29

---

soni  o ‘zgarm as  —  stabil  aholi  sonidir.  Stabil  aholi  soni 
lotin ch a  «stabils»  so ‘zidan  olingan  b o ‘lib,  doim iy,  o ‘zgarm as 
degan  m a 'n o n i  bildiradi.  A holining  asosiy  kategoriyasi  mavjud 
(nalichnie)  aholidir.  D em ografik  koeffitsientlam i  hisoblaganda 
m avjud  (nalichnie)  aholi  so n id an   foydalaniladi.  Shuningdek, 
m avjud  aholi  soni  aholi  ro ‘yxatlari  orasidagi  davr  u ch u n   aholi 
m utlaq  sonini  o ‘rganishda  h a m   q o ‘llaniladi.
1-jadval