O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Milliy 
iqtisodiyot 
– 
bu 
tarmoqlar 
xususiyatini 
birlashtirgan, 
mujassamlashtirgan  kompleksdir.  
 Milliy  iqtisodiyot  –  bu  mamlakat  xo’jaligini,  uning  tarkibini,  uning  ayrim 
elementlarini  o’zaro bog’liqligidir. 
Milliy  iqtisodiyot-  iqtisodiyotni  ham  milliy  (nomos),  ham  iqtisodiy 
(oikos)qismlarini  birlashtiradi.  ―Milliy‖  so’zi  lotincha  so’zdan  olingan  bo’lib 
―natio‖-xalq  so’zini  bildiradi.‖Iqtisodiyot‖  esa  grekcha  so’zdan  olingan  bo’lib 
―oikonomike‖-  uy xo’jaligini  boshqarish san’ati ma’nosini anglatadi.   
Iqtisodiyot,  milliy  –  deb  atalsa  ham,  u  ma’lum  bir  millat  manfaatini 
ifodalamaydi,  balki  umummilliy  manfaatlarga  xizmat  qiladi.  
 
Milliy  iqtisodiyot  kapitalizmning  vujudga  kelishi  bilan  bog’liq  xodisadir.  U 
eng  avvalo,  XVII  asrning  o’rtalarida  Angliyada  qaror  topdi.  Hozirgi  paytda  uning 
kapitalistik,  sotsialistik,  postsotsialistik  va  kam  rivojlangan  mamlakatlardagi 
kapitalistik  shakllari  mavjud.  Masalan,  kapitalistik  milliy  iqtisodiyotga  uning 
amerikacha,  nemischa,  yaponcha  shakllari  to’g’ri  keladi.  Sotsialistik  milliy 
iqtisodiyot  esa  Xitoy,  Vьetnam  va  Kubada  mavjud  bo’lib,  asosiy  soha  va 
tarmoqlarda  davlat  mulkini  va  korxonalarini  saqlab  qolgan  holda,  xususiy 
mulkchilik.  Tovar-pul  munosabatlariga  asoslangan  o’rta  va  kichik  xo’jaliklarga  va 
boshqa  bozor  munosabatlariga  keng  yo’l  ochilayotgan  iqtisodiy  faoliyat shakllarini 
kiritish  mumkin. 
 
SHarqiy  Yevropa  mamlakatlarida  va  sobiq  SSSRda  o’ta  markazlashgan 
ma’muriy  davlat  sotsializmining  inqirozga  uchrashi  natijasida  vujudga  kelgan 
yangi  mustaqil  davlatlarda  postsotsialistik iqtisodiyot qaror topdi. 
 
O’zbekiston 
o’z 
mustaqilligini 
qo’lga  kiritgandan  keyin  bozor 
munosabatlariga 
asoslangan, 
o’ziga  xos  demokratik  milliy  iqtisodiyotni 
shakllantira  boshladi.  Mamlakatda  davlat  va  xususiy  mulkchilikka  asoslangan, 
ko’p  ukladli  aralash  iqtisodiyot  vujudga  keldi.  Xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarning 
asosiy  qismini  shaxsiy,  guruh,  shirkat,  jamoa,  aktsiyadorlik  korxonalar,  dehqon  va 
fermer xo’jaliklari  tashkil  etmoqda. 
Iqtisodiyot  inson  faoliyatining  asosiy  jihati,  jamiyat  xayotining  poydevoridir. 
SHu  boisdan  «avval  iqtisod,  keyin  siyosat»  deydilar.  Inson  tirik  jon  bo’lgani 
uchun,  birinchi  navbatda,  uning  moddiy  talab  ehtiyoji  qondirilishi  kerak,  chunki 

---

 
7 
unga  faqat  iqtisodiy  faoliyat  orqali    erishiladi.  Kishilar  hamisha  iqtisodiyot  bilan 
mashg’ul bo’ladilar, chunki  shu yo’l bilan o’z risq-nasibasini yaratadilar.