O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

potentsialning  to’rt  xil unsuri  (elementi)  mavjud. 
1.  Mehnat  potentsiali 
2.  Ilm-ma’rifat  potentsiali 
3.  Texnika-texnologiya  potentsiali 
4.  Tabiiy  potentsial 

---

 
30 
Mehnat  potentsiali  —  jamiyatdagi  mehnatga  layoqatli,  bilim  va  malakaga,  ishlab  chiqara 
olish  qobiliyatiga  ega  bo’lgan  kishilardir.  Mehnat  potentsialining  miqdoriy  o’lchami  ishga 
yaroqli  kishilar  soni  bo’lib,  uning  o’sib  borishi  aholining  ko’payishidan  kelib  chiqadi.  Sifat 
jihatidan  mehnat  potentsiali  mazkur  aholining  bilim  saviyasi,  kasbiy  malakasi  va  tajribasini 
bildiradi.  Mehnat  potentsiali  ishlab  chiqarish  orqali  Milliy  boylikni  oshirishga  o’z  hissasini 
qo’shadi. 
Inson  resurslari  –  bular  kishilar,  ular  faqat  moddiy  ne’matlar  yaratib  qolmay,  shu  bilan 
birga  ularni  iste’mol  ham  qiladilar.  Kishilar  moddiy  va  ma’naviy  ehtiyojlari  jihatidan  bir  xil 
bo’la  olmaydi.  Bunga  ularning  jinsi,  yoshi,  sog’ligi,  oilaviy  ahvoli,  ma’lumot  darajasi  va  boshqa 
ijtimoiy, 
ruhiy-fiziologik 
sifatlari 
sabab 
bo’ladi,  shuning  uchun  bir  kishi  ikkinchisiga 
o’xshamaydi. 
Hozirgi  vaqtda  respublika  aholisi  2012  yil  29,6  mln  kishini  tashkil  qilgan,ulardan  mehnatga 
qobiliyatli  aholi  soni  17,2 mlndan  ortiqroqdir.   
Mehnat  resurslari  tarkibiga  faqat  iqtisodiy  faol  aholigina  emas,  shu  bilan  birga  hozirgi 
paytda  ishlamayotgan  va  ish  qidirmayotgan  mehnatga  qobiliyatli  shaxslar,  shu  jumladan  ishlab 
chiqarishdan  ajralgan  holda  ta’lim  olayotganlar  aholi  ham  kiritiladi.  Mehnat  resurslari 
iqtisodiyotda  mehnat  bilan  band  bo’lgan,  band  bo’lmasa  ham  mehnat  qilishlari  mumkin  bo’lgan 
kishilarni  qamrab  oladi.  Boshqacha  aytganda,  mehnat  resurslari  mehnat  qilish  imkoniyatiga  ega 
haqiqiy  va potentsial  xodimlardir. 
Mehnat  resurslari  shakllanishini  o’rganishda  ularni  yosh  guruhlari  bo’yicha  ko’rib 
chiqishimiz 
ham 
maqsadga 
muvofiqdir. 
Kishilarni 
guruhlarga 
ajratishda 
ularning 
yoshi 
chegaralarini  aniqlash  asosiy  muammo  hisoblanadi  Bu  masalani  hal  etishda  huquqiy  asoslangan 
va  amalda  mavjudlarini  ajratish  muhim  rolь  o’ynaydi.  Bunda  inson  organizmining  nafaqat 
biologik  xususiyatlari,  balki  mamlakatdagi  ijtimoiy  va  iqtisodiy  sharoitlar,  aholining  turmush 
darajasi,  umumiy,  o’rta  maxsus  va  oliy  ta’lim  tizimining  holati,  o’rtacha  umr  davomiyligi  va 
boshqalar  ham  hisobga  olinadi.  SHularga  asoslangan  holda  ijtimoiy-iqtisodiy  nuqtai  nazardan 
aholini  yoshiga  ko’ra 6 guruhga  bo’lish  mumkin
8
: