O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

usullaridan  keng  foydalanishidadir.  Masalan,  Yaponiya,  G’arbiy  Yevropa, 
Janubiy-SHarqiy  Osiyo davlatlarini  misol keltirsa  bo’ladi. 
Yaponiya  iqtisodiy  o’sish  sur’atlari  yuqori  bo’lganligi  tufayli  dunyoda 
iqtisodiy  quvvati  bo’yicha  ikkinchi  o’ringa  chiqib  oldi.  Yaponiyada  ijtimoiy-
iqtisodiy  rivojlanishni  umumdavlat  rejalari,  qonun  bo’lmasa  ham,  iqtisodiyot 
tarkibining  ayrim  bo’g’inlarini  umummillat  manfaatlarini  ta’minlashga  safarbar 
qiladigan  davlat  dasturlari  bo’lib  hisoblanadi.  Yaponiyaning  birinchi  1956-1960 

---

 
142 
yillarga  mo’ljallangan  «Iqtisodiy  o’z-o’zini  ta’minlash  5  yillik  rejasi»  Yapon 
iqtisodini  asosini  tashkil  qiladigan  xususiy  korxonalar  ekanligidan  kelib  chiqdi. 
Bundan  keyingi  tuziladigan  mamlakatni  sotsial-iqtisodiy  umumdavlat  rejalari 
Yaponiyaning  umummillat-iqtisodiy  rejalashtirish shakliga aylandi. 
Bozor  munosabatlari  sharoitida  umumdavlat  rejalashtirish  yuzasidan 
Frantsiyada  ham  qiziqarli  tajriba  mavjuddir.  Ikkinchi  jahon  urushi  tugashi bilanoq 
hukumatni  boshqargan  general  SH.De-Golь  iqtisodni  tiklash  va  rivojlantirish 
yo’llarini  qidira  boshladi.  SHuni  ta’kidlash  lozimki,  1946  yilgacha bozor sharoitida 
rejalashtirish  tajribasi  yo’q edi. 
Frantsuz  iqtisodiyotini  rejalashtirishning  bosh  markazi  1946  yilda  reja 
tuzishni  tashkil  qiladi.  Frantsiyani  birinchi  davlat  rejasi-«Mooneplani»  1947-1953 
yillarga  mo’ljallangan  edi.  
Sanoati  rivojlangan  ko’pchilik  davlatlarni,  ayniqsa,  Osiyodagi  Yangi 
industrial  davlatlarning  iqtisodini  tahlili  shuni  ko’rsatayaptiki,  bozor  va  reja 
nafaqat  muvaffaqiyatli  amal  qilayapti,  balki  bir-biriga  bog’liq  bo’lib  qolgan. 
CHunki  tadbirkorlikni  va  erkin  raqobatni  rivojlanishi  uchun  sharoit  yaratgan  bozor 
mexanizmlarini  shakllanishiga  o’z ta’sirini  o’tkazib turadi. 
Bu  sohada  Janubiy  Koreyani  misol  keltirsa  bo’ladi.  Bu  yerda  dinamik  va 
qattiy  rivojlanishni  bozor  modelini  tuzishda  davlat  asosiy  rolni  o’ynaydi.  1963 
yilda  Janubiy  Koreyada  iqtisodiy  rejalashtirish  boshqarmasi  tuzildi.  Unga  umumiy 
iqtisodiy  strategiyani  ishlab  chikish,  rivojlanishni  joriy  shakllarini  tuzish,  Davlat 
byudjetini  tuzish  va  bajarilishini  nazorat  qilish,  moliya  resurslarini  jalb  qilish  va 
undan  foydalanish  siyosatini  muvofiqlashtirish,  tashqi  davlatlar  va  xalqaro 
tashkilotlar  bilan  hamkorlikni  rivojlantirish  kabi  vazifalar  yuklatildi.  Keyin  bu