O’zbekiston respublika oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

uchun  ajratilgan  va  zaxiradagi  kredit  rezervi  sifatida  turgan  pullarga 
bo’linadi.  Zaxiradagi  rezerv  pulning  kamayishi  taklif  etilgan  pulning  ko’payishini 
bildiradi  va  aksincha,  uning  ko’payishi  pul  taklifini  qisqartiradi.  Odatda  kredit 
resursining  20  foizi  zaxirada  bo’lsa,  80  foizi  bevosita  kredit  ishiga  ajratiladi,  ya’ni 
sotishga  qo’yiladi.  Davlat  shu  nisbatni  o’zgartiradi.  U  pul  rezervini  qisqartirish 
hisobidan  uning  kredit  sifatida  taklifini  ko’paytiradi.  Natijada  foiz  pasayadi, 
binobarin  kredit  arzonlashganidan  uni  ko’proq  olib,  investitsiya  uchun  ishlatish 
qulay bo’ladi.  
 
Davlat  kredit  resursiga  o’zi  nomidan  chiqarilgan  qimmatli  qog’ozlarni, 
chunonchi,  aktsiya,  obligatsiya,  xazina  majburiyatlarini  sotish  orqali  ta’sir  etadi. 
Bu  qog’ozlar  sotilganda  bo’sh  pullar  davlat  olgan  qarzga    aylanib  qoladi  va  ular 
kredit  sifatida  berilmaydi.  Natijada  kredit  taklifi  qisqarib  ,  foiz  o’sadi.  Davlat  bu 
qog’ozlarni  qaytadan  sotib  olganda  o’z  qarzini  uzgan  bo’ladi,  uning  qo’lidagi  pul 
qimmatli  qog’ozlarni  sotganlar  qo’liga  o’tib,  bo’sh  pulni  ko’paytiradi,  binobarin, 
pulning  kredit sifatida  taklifini  oshiradi. Natijada  foiz pasayib, kredit arzonlashadi.   
 Davlat  tadbirkorligining  o’ziga  yarasha  ziddiyatlari  bor,  bu  tadbirkorlik,  bir 
tomondan, iqtisodiyot uchun zarur, ikkinchi  tomondan, u g’oyat serxarajat. 

---

 
131 
Davlat  bozorga  iste’molchi  –  xaridor  sifatida  ham  chiqadi.  Davlat 
byurtmachilariga  binoan  ishlash  firmalar  uchun  qulay  bozor  yaratadi,  chunki 
tovarlar  va  xizmatlar  oldindan  belgilangan  miqdorda  va  kelishilgan  narxda  albatta 
sotiladi.  Davlat  xususiy  sektorda  jamg’arilib,  bozorga  chiqmay  qolishi  mumkin 
bo’lgan  pulni  soliq  undirish  orqali  o’z  qo’liga  olib,  uni  o’z  byurtmasini  xarid 
etishga  jalb  etadi,  ya’ni  bozorni  kengaytiradi.  Demak,  davlat  o’z  xaridi  bilan 
iqtisodiy taraqqiyotga hissa qo’shadi.