O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Bobur nomidagi andijon davlat universiteti



Download 4,74 Mb.
Pdf ko'rish
bet324/599
Sana02.08.2021
Hajmi4,74 Mb.
#136721
1   ...   320   321   322   323   324   325   326   327   ...   599
Bog'liq
ozbek mumtoz adabiyoti tarixi (2)

 
O’qituvchi -
talaba 
5- bosqich 
10 minut 
Umumiy yakuniy xulosalar chiqarish 
Maqsad va vazifalar bajarilganligi tahlil qilinadi, kerakli maslahatlar beriladi, 
mustaqil ish topshiriqlari tarqatiladi, xulosalar chiqariladi. 
Adabiyotlar: 
7.  Darsliklar. 
8.  Yo.Ishoqov. Naqshbandiya ta'limoti va o’zbek adabiyoti. T.,2002. 
9.  R.Vohidov, H.Eshonqulov. Mumtoz adabiyot-hikmat xazinasi. Buxoro-2001. 
 
O’qituvchi 
Darsning mavzusi: “Yusuf va Zulayho” va “Xisrav va Shirin” dostonlari
 
 
1. 
“Yusuf va Zulayho” dostoni. Doston muallifligi masalasi.  
2. 
Badiiy adabiyotda “Qissayi Yusuf” syujeti. Doston syujetining fors adabiyotida ishlanishi.  
3. 
Qutb hayoti va ijodining manbalari. 
4. 
“Xisrav va Shirin” dostonining yaratilish tarixi, nusxalari. 
 
“Yusuf va Zulayho” dostoni. 
Durbek taxallusli shoirga nisbat berilgan  “Yusuf  va  Zulayho”  dostoni  tarjima asari  emas, 
balki  adabiyotimiz  tarixidagi  noyob  asarlardandir.  Fitratning  “O‘zbek  adabiyoti  namunalari  (I 


 
180 
jild)» asarida bu doston tilga olingan va Balx qamali qismidan parcha berilgan va shundan keyin 
ilmiy  istifodaga  kiritilgan.  Bu  asarning  1915  yilda  Muhammad  Said  Mirzaahmad  Buxoriy 
tomonidan ko‘chirilgan nusxa asosida Xurshid (Sh.Sharafiddinov) nashrga tayyorlagan va 1959 
y.da  nashr  etilgan.  So‘ngra  R.Sharafutdinova  asarni  qayta  nashrga  tayyorlab,  1986  yilda  «Uch 
bulbul gulshani» to‘plamida nashr ettirgan.  
 
Asar  muqaddas  kitoblarda  aytilgan  “Qissayi  Yusuf”  asosida  yaratilgan,  bu  syujet  turkiy 
adabiyotda  ilk  marta  Qul  Ali  tomonidan  yozilgan  va  tatar  olimi  Xisamov  tomonidan  nashr 
qilingan.  Bu  syujet  keyinchalik  forsiy  adabiyotda  Jomiy,  turkiy  adabiyotda  Andalib  tomonidan 
davom ettirilgan. 
 
 
3. Mahmud Ibn Ali Kordariy (XV asr). «Nahju-l-farodis» 
 
Asarning muallifi Mahmud ibn Ali Oltin O‘rda poytaxti Saroy shahrida  yashagani 
uning taxallusidan ma’lum bo‘ladi. 
 
Saroyining  hayoti,  ijodi  to‘g‘risida  batafsil  ma’lumotlar  ozircha  ma’lum  emas. 
Undan  birgina  asar  “Nahj–ul–farodis”  (Jannatlarning  ochiq  yo‘li)  bizgacha  yetib  kelgan. 
Bu  asar  hijriy  761  (  milod.  1360)  yilning  bahorida  yozib  tugatilgan.  Shuningdek,  muallif 
kitobni  tugatgandan  keyin  oradan  ikki  kun  o‘tgach,  “dorulfanodan  dorulbaqoga  rixlat 
qilgani”, bu kitobdan ko‘p allomalar foydalanganlari kitob so‘ngida bayon qilingan. 
 
“Nahj–ul–farodis”  to‘rt  bobdan  va  har  bir  bob  bir  necha  fasllardan  iborat.  Asar 
“Qisas–ul–anbiyo” guruhidagi asarlarga mansub bo‘lsa–da, Payg‘ambarlar tarixi bayonida 
rivoyat va afsonalar emas, balki tarixiy voqealar asosiy o‘rin egallaydi. Qolaversa, “Nahj–
ul–farodis”ni  yozishda  muallif  turli  ishonchli  manbalarga  tayangani  uchun  ham  asarga 
ko‘p allomalar murojaat etganlar. 
 
Birinchi  bobda  as–Saroyi  Payѓambar  a.s.ning  tarixini  boshdan  –oxirigacha  bayon 
qilmaydi, balki uning hayotidagi eng muhim nuqtalarga e’tibor qaratadi. Jumladan, Xudoyi 
Taolo  unga  Payg‘ambarlik  sifatini  ato  qilgani,  musulmonlikni  ilk  bor  qabul  qilganlar  — 
Abu  Bakr,  Xadicha,  Ali  va  Zayd  to‘ѓrisidagi  voqealar,  Payѓambar  a.s.ning  Makkadan 
Madinaga borishi, uning mo‘’jizalari va b. shular jumlasidandir. 
 
Xalifalar Abu  Bakr,  Umar, Usmon,  Ali  va  to‘rtala imom  —  imomi  A’zam,  imom 
Shafe’,  imom  Malik,  imom  Ahmad  va  “ahli  bayt”  —  Fotima,  Hasan  va  Husaynga  oid 
voqealar ikkinchi bobda bayon qilingan.  
 
Uchinchi bob —  Haq taolo tomonidan yuborilgan amallar bayoniga, to‘rinchi bob 
— yovuz  amallar va ularning oqibatlariga baѓishlangan. 
 
Garchi  muallif  asarni  to‘rt  bobga  bo‘lgan  bo‘lsa  ham,  Payg‘ambar  a.s.ning 
faoliyati, ta’limoti butun asar davomida bo‘rtib ko‘rinadi. 
Nashr  qilingan  manba:  Nehsu’l-feradis.  Uchmahlarning  achuq  yoli  (Cennetlerin  acik 
yolu). II Metin. Cevriyazi: Janos Eckmann. Turk Dil Kurumi Yayinlari: 518. 
Ilmiy  adabiyot:  1.  Sihab’D-Din  Marsani.  Kitabu  mustafadi’l-ahbar  fi  ahwali  Qazan  wa 
Bulgar, cild I. Kazan, 1885. –S.15-16; 2. Ahmed Zeki Velidi (Togan). Harezm’de Yazilmis Eski 
Turkce  Eserler  //  Turkiyat  Mecmuasi  II,  1926/  -  Istanbul:  1928.  –S.331-345;  3.Kivamettin 
Burslan. Nehcu’l-feradis’ten Derlenen Turkce Sozler // Turkiyat Mecmuasi IV, 1934, - Istanbul: 
1934. –S.169-250; 4.Ali Fehmi Karamanlioglu. Nehcu’l-feradis’e Dair”. // Turk Dili IV, sayi 45. 
–Ankara:  TDK,  1955.  –S.556-558;  5.Ali  Fehmi  Karamanlioglu.  Nehcu’l-feradis’in  Dil 
Hususiyetleri, I—IV. // Turk Dili ve Edebiyati Dergisi, XVI –Istanbul: 1968. –S.55-72; XVII – 
1969.  –S.33-56;  57-80;  XIX  –  1971.  –S.145-170;  6.Janos  Eckmann.  Nehcu’l-feradis’in 
Bilinmeyen Bir Yazmasi // Turk Dili Arastirmalari Yilligi, Belleten 1963. – Ankara: TDK, 1964. 
–S. 157-159. 
 

Download 4,74 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   320   321   322   323   324   325   326   327   ...   599




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish