2§.Yer konunchiligini buzganlik uchun ma’muriy javobgarlik
Yer va u bilan bog‘lik tabiiy resurslarning muhofazasi huquqning asosiy
vazifalariga kiradi. Huquq normalari yerdan foydalanish qoidalarini, ya’ni tabiiy
muhit va uning boyliklarini saqlash va muhofaza qilish kabi konstitutsiyaviy
majburiyatini ijro etganda fuqaro yoki mansabdor shahs qanday harakatlarni sodir
etish mumkinligi yoki lozimligi haqida ko‘rsatmalarni tasdiqlaydi. Ushbu
qoidalarga rioya etilishini davlat majburlovchi choralari va ular ichida muhim
o‘rin egallaydigan ma’muriy javobgarlik normalari bilan ta’minlanadi.
Ma’muriy javobgarlik huquqiy javobgarlikning mustaqil turi bo‘lib,
vakolatli organ tomonidan ma’muriy jazo qo‘llanishida ifodalanadi.
Ma’muriy javobgarlik haqidagi harakatdagi qonun bo‘yicha yer haqidagi
qonunni buzganlik uchun fakatgina jarima shaklida ma’muriy jazo nazarda
tutilgan, u esa ma’muriy huquqbuzarlik sodir etilgan, davom etayotgan
huquqbuzarlik aniqlangan vaqtiga tasdiqlangan eng kam ish haqining miqdori
bilan o‘lchanadi.
Ma’muriy jazoning qo‘llanilishi sudlanganlik va ishdan bushatishga olib
kelmaydi. Ma’muriy jazo qo‘llanilgan shaxs belgilangan muddatda ma’muriy
tartibda jazolangan xisoblanadi. Shunday kilib, MJTK
9
ning 37-moddasiga
muvofik, agar ma’muriy jazo qo‘llangan shaxs jazoning ijro etilgan kundan
boshlab bir yil ichida yangi ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etmasa, u ma’muriy
jazoga tortilmagan deb xisoblanadi.
Ma’muriy huquqbuzarlik tarkibi deganda MJTK bilan belgilangan, ularning
majburligi ma’muriy javobgarlikka olib kelishi mumkin bo‘lgan alomatlarning
(elementlarining) yig‘indisi tushuniladi. Adabiyotlarda ba’zan ma’muriy
huquqbuzarlik tarkibi tushunchasi ma’muriy huquqbuzarlikning alomatlari bilan
almashtiriladi. Masalan, ta’kidlanadiki, ma’muriy huquqbuzarlik tarkibi – bu
huquqda belgilangan ularning mavjudligida jamoaga qarshi bo‘lgan kilmish
ma’muriy huquqbuzarlik deb hisoblanadigan alomatlarning yig‘indisidir. Ammo,
bu amal kilib turuvchi qonun normalariga mos kelmaydi. Xususan, MJTKga
9
Mamuriy javobgarlik to‘grisida kodeks
91
binoan ma’muriy huquqbuzarlikni sodir etish paytida shaxs o‘n olti yoshga
to‘lmaganligi ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni yuritishni istisno
etuvchi holatlarga kiradi. (271-moddaning 2-bandi). Gap shaxsning akli norasoligi
haqida ketganda, ma’muriy huquqbuzarlik emas, balki g‘ayriqonuniy harakat yoki
harakatsizlik (271-moddaning 3-bandi.) sodir etilishi nazarda tutiladi, chunki aqli
norasolikda (MJTKning 20-moddasi) istisno etiladigan yuridik tarkibning alomati
bo‘lishida ayblik zaruriy hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi “Yergeodezkadastr” Davlat qo‘mitasining 2009 yil
3 martdagi 24-sonli buyrug‘i bilan tasdiqlangan “O‘zbekiston Respublikasi Yer
resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasi organlari
tomonidan yer qonunchiligini buzgan qonunbuzarni ma’muriy jazoga tortish
bo‘yicha yo‘riqnoma”ga asosan davlat qo‘mitasining mansabdor shaxsi yerdan
foydalanish va uni muhofazalash ustidan davlat nazoratini davlat boshqaruvining
maxalliy organlari, sanitariya nazorati, tabiatni muhofaza qilish, o‘rmon xo‘jaligi,
suv xo‘jaligi, qishloq xo‘jaligi va boshqa organlar hamkorligida amalga
oshiradilar.
Yerdan foydalanish va muhofaza qilish ustidan davlat nazoratini o‘tkazish
uchun huquqiy guvoxlik beruvchi hujjatlarda yoki tuman (shaxar) yer kadastri
kitobida kimga tegishliligi yozib qo‘yilgan yer uchastkalari yoki uning bir qismi, u
qaysi idoraga bo‘ysinishidan va qanday shakldagi mulk bo‘lishidan qat’iy nazar
ob’ekt hisoblanadi.
Yerdan foydalanish va muhofaza qilish ustidan davlat nazoratini o‘tkazish
sub’ekti- o‘z egaligida, foydalanishida, ijarasida hamda xususiy mulkida yer
uchastkasi mavjud bo‘lgan barcha yuridik va jismoniy shaxslar, maxsus rejimda
hamda chet el investitsiyasi bilan ishlovchi korxona va boshqalar hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi “Yergeodezkadastr” Davlat qo‘mitasi tizimidagi
yerdan foydalanish va uni muhofaza qilishni nazorat qilish davlat inspeksiyasi
xizmati tarkibi -rasmda keltirilgan.
92
12-rasm. O‘zbekiston Respublikasi “Yergeodezkadastr” Davlat qo‘mitasi
tizimidagi yerdan foydalanish va uni muhofaza qilishni nazorat
qilish davlat inspeksiyasi xizmati tarkibi
“Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risida” kodeksga muvofiq O‘zbekiston
Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat
qo‘mitasining organlari quyidagi qonunbuzarlik holatlari bo‘yicha ishlarni ko‘rib
chiqadilar:
- yerlardan belgilanganidan boshqa maqsadlarda foydalanish;
- yerlardan xo‘jasizlarcha foydalanish;
- yerlarni yaroqsiz holga tushirish;
- bino va inshoatlar qurish vaqtida tuproqning unumdor qatlamini qirqib
olmaslik;
- hosildorlikning pasayib ketishi va tuproqning buzilishi yoki yo‘q bo‘lib
ketishiga sabab bo‘ladigan xarakatlarni sodir etish;
O‘zbekiston
Respublikasi
“Yergeodezkad
astr” Davlat
qo‘mitasining
yerdan
foydalanish va
uni muhofaza
qilishni nazorat
qilish
boshqarmasi
Qoraqalpog‘iston respublikasi,
Toshkent shahri va viloyat resurslari
va davlat kadastri boshqarmalarining
yerdan foydalanish va uni muhofaza
qilishni nazorat qilish sho‘‘balari
tuman yer resurslari va davlat
kadastri bo‘limlari
Qoraqalpog‘iston respublikasi,
Toshkent shahri va viloyat resurslari
va davlat kadastri boshqarmalarining
yerdan foydalanish va uni muhofaza
qilishni nazorat qilish sho‘‘balari
93
- loyiha hujjatlaridan ruxsat bo‘lmay turib o‘zboshimchalik bilan chetga
chiqish;
- davlat yer kadastrini yuritish qoidalarini buzish;
- yer kadastri ma’lumotlarini buzib ko‘rsatish;
- yerlardan foydalanish to‘g‘risidagi hisobotlarni buzib ko‘rsatish;
- tegishli vakolatli organlar bilan kelishmay turib yerlarning holatiga salbiy
ta’sir ko‘rsatadigan ob’ektlarni joylashtirish, loyihalashtirish, qurish va ularni
foydalanishga topshirish;
- ajratib berilgan yerlarning marza belgilarni yo‘q qilish yoki
shikastlantirish:
-
yer berish tartibini buzish.
“Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risida” kodeksning 266
1
- moddasiga muvofiq
O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri
davlat qo‘mitasining organlari nomidan ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi
ishlarni ko‘rib chiqish va jarima solish tariqasida ma’muriy jazo chorasini
qo‘llashga quyidagilar haqlidirlar:
- O‘zbekiston Respublikasi yerlaridan foydalanish va ularni muhofaza
qilishni nazorat qilish bo‘yicha bosh davlat inspektori va uning o‘rinbosarlari;
-
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va tuman (shaxar)lar yerlaridan
foydalanish va ularni muhofaza qilishni nazorat qilish bo‘yicha davlat
inspektorlari.
Sodir etilgan ma’muriy huquqbuzarlik kam ahamiyatli bo‘lgan taqdirda, shu
ishni ko‘rib chiqishga vakolatli bo‘lgan mansabdor shaxs huquqbuzarni ma’muriy
javobgarlikdan ozod etib, uni ogohlantirish bilan kifoyalanishi mumkin. Yer
qonunchiligi buzilganligini bartaraf etish yuzasidan ogohlantirish ogohlantirish
xati shaklida bo‘ladi.
Yerdan xo‘jasizlarcha foydalanib ularni yaroqsiz holga tushirish, bino va
inshoatlar qurish vaqtida tuproqning unumdor qatlamini olmaslik, yerlardan
boshqa maqsadlarda foydalanish, hosildorlikning pasayishiga, tuproqning buzilishi
94
yoki yo‘q bo‘lib ketishiga sabab bo‘ladigan qonunbuzilishlar sodir etilganda
“Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risida kodeksi”ning quyidagi belgilangan moddalari
bilan ma’muriy javobgarlikka tortiladilar:
Yerlardan xo‘jasizlarcha foydalanish, ob’ektlar qurish paytida unumdor
qatlamni olmaslik, yer maydonlaridan boshqa maqsadlarda foydalanish, yerlarni
foydalanishdan chiqarishga, hosildorlik pasayishiga, tuproqning buzilishi yoki
yo‘q bo‘lib ketishiga olib keladigan boshqa harakatlarni sodir etish, shuningdek
tanazzulga yuz tutgan qishloq xo‘jaligi yerlarini konsyervatsiyalashning
belgilangan tartibini buzish, —
fuqarolarga eng kam ish haqining bir baravaridan uch baravarigacha,
mansabdor shaxslarga esa — uch baravaridan besh baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
Qishloq xo‘jaligi va boshqa yerlarni yaroqsiz holga tushirish, ularni ishlab
chiqarish chiqitlari va boshqa chiqindilar, kimyoviy va radioaktiv moddalar hamda
oqova suvlar bilan ifloslantirish, —
fuqarolarga eng kam ish haqining bir baravaridan uch baravarigacha,
mansabdor shaxslarga esa — uch baravaridan besh baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
Yer berish tartibini buzish, xuddi shuningdek fermer yoki dehqon xo‘jaligi
yuritish uchun, yakka tartibda uy-joy qurish va turar-joy binosiga xizmat
ko‘rsatish, jamoa bog‘dorchiligi va polizchiligi uchun fuqarolarga yer berilishiga
to‘sqinlik qilish, —
mansabdor shaxslarga eng kam ish haqining uch baravaridan etti
baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab bo‘ladi.
Vaqtincha egallab turilgan yerlarni o‘z vaqtida qaytarib bermaslik yoki
ularni o‘z o‘rnida foydalanish uchun yaroqli holga keltirish yuzasidan
majburiyatlarni bajarmaslik, —
eng kam ish haqining bir baravaridan uch baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
95
Tasdiqlangan yer tuzilishi loyiha hujjatlaridan tegishli ruxsat bo‘lmay turib
chetga chiqish, xuddi shuningdek tegishli organlar bilan kelishmay turib
ob’ektlarni joylashtirish, loyihalashtirish, qurish va ularni foydalanishga topshirish,
davlat yer kadastri yuritish qoidalarini buzish, yerlardan foydalanish to‘g‘risidagi
hisobotlarni buzib ko‘rsatish, axborotlarni berishdan bo‘yin tovlash yoki noto‘g‘ri
axborot berish, —
fuqarolarga eng kam ish haqining uchdan bir qismidan bir baravarigacha,
mansabdor shaxslarga esa — bir baravaridan uch baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
Xuddi shunday huquqbuzarliklar ma’muriy jazo chorasi qo‘llanilganidan
keyin bir yil davomida takror sodir etilgan bo‘lsa, —
fuqarolarga eng kam ish haqining bir baravaridan uch baravarigacha,
mansabdor shaxslarga esa — uch baravaridan etti baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
Egalikdagi va foydalanishdagi yerlarning chegara belgilarini,
o‘rmonlardagi cheklov belgilarini yo‘q qilish yoki shikastlantirish, —
fuqarolarga eng kam ish haqining bir baravaridan ikki baravarigacha,
mansabdor shaxslarga esa — uch baravaridan besh baravarigacha miqdorda jarima
solishga sabab bo‘ladi.
Yer to‘g‘risidagi qonun hujjatlari buzilishi holatlari aniqlanganda yerdan
foydalanish va uni muhofaza qilishni nazorat qilish vazifasi O‘zbekiston
Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat
qo‘mitasining yer egalari, yerdan foydalanuvchila va ijarachilarning yerdan
foydalanish faoliyatini nazorat qilish huquqi berilgan vakolatli mansabdor shaxsi
tomonidan qonun buzilishi natijasida keltirilgan zarar va aybdor shaxslar
aniqlanadi hamda yer qonunchiligi hujjatlarida belgilangan tartibda yer tuzish ishi
qo‘zg‘atiladi. Yer tuzish ishida quyidagi hujjatlar rasmiylashtiriladi:
1. Yer qonunchiligi buzilganligini bartaraf etish bo‘yicha ogohlantirish xati;
2. Yer qonunbuzilish holati aniqlanganligi to‘g‘risida bayonnoma;
96
3. Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishni ko‘rib chiqish haqida
bayonnoma;
4. Yer qonunchiligi buzilishi haqidagi ishni ko‘rib chiqishga kelish uchun
chaqiriq qog‘ozi;
5. Yer qonunchiligini buzganligi uchun ma’muriy javobgarlikga tortish
to‘g‘risida (ishlab chiqarishda yer qonunchiligini buzilganligi bo‘yicha
ishlarni to‘xtatib qo‘yish haqida) qaror.
Do'stlaringiz bilan baham: |