Gidroekologiya

chuqurliklarda hosil bo’lgan ko’llar (3000-3500 m balanliklarda); 
•  Tog’ o’pirilishi va qulashidan, daryolar to’silishidan hosil bo’lgan ko’llarga Sarez, 
Yashilko’l, Sariqamish, Ko’likubbon, Iskandar ko’l kabilan kiritilgan. 
•  Errozion  (eski o’zanda qolgan ko’llar) va karst ko’llar. Bu guruhga xos ko’llar Amu va 
Sirdaryo vodiysida ko’p uchraydi. 
•  Daryo etaklarida joylashgan ko’llar. Bu guruhga xos katta-kichik ko’llar katta daryolar 
etaklarida ko’plab uchraydi. 
Karst ko’llar ohakli yoki gipsli jisnlarni yuvilish va o’yilishidan hosil bo’ladi.  Ular to’g’ri 
shaklli bo’lib, kraterlar asosida hosil bo’lgan ko’llarda ham kuzatiladi.  
 
Tektonik kelib chiqishga ega bo’lgan ko’llar uzunasiga bir oz cho’zilgan bo’ladi. Bunday 
shaklni to’g’onlardan hosil bo’lgan ko’llarda ham kuzatish mumkin. Morena ko’llar to’g’ri shaklga 
ega bo’lmaydilar. Ular egri-bugri, kichik yarimorolli, toshli ko’rfazlidir. 
 
Ko’llarning gidrobiologik klassifikatsiyasi birinchi marta nemis gidrobiologi Avgust 
Tineman tomonidan amalga oshiriladi va u ko’llarni uch tipga, ya’ni: oligotrof, evtrof va distrof 
ko’llarga bo’ladi. 
•  Oligotrof ko’llar chuchuk, suvi sovuq, kislorodga boy, lekin, biologik mahsuldorligi kam; 
•  Evtrof tipdagi ko’llarning chuqurligi past, tez isiydi, gulli o’simliklar va ipsimon suvo’tlar 
ko’p. Plankton va bentosga boy. Suv yuzasidan tubga qarab kislorod miqdori kamayib 

---

 
36 
boradi, qishda, ayrim hollarda yozada ham suvda kislorodning yetishmasligidan o’lat 
kasalligi kuzatiladi; 
•  Distrof  ko’llar suvida erigan gumin moddalar ko’p bo’lganligi tufayli suvning rangi 
jigarrang ko’rinishda bo’ladi. Bunday ko’llarda gidrobiontlar kam, gulli o’simliklar va 
bentosda hayvonlar uchramaydi yoki kam uchraydi. 
Professor V.I.Jadin ko’llarni biologik  mohiyatlariga qarab 3  ta katta guruhga va ularni o’z 
navbatida 12 ta kichik guruhchalarga bo’ladi, ya’ni: