Gidroekologiya

Muzyorar qanday ishlaydi? 
 
Vanna qabul qila turib, quyidgai holatni bir tajjriba qilib ko’ring. Vannadan chiqishdan oldin 
suv oqadigan tuynukni oching lekin suvdan chiqmay yotib turing. Vannada suv suv kamayib 
tanangiz suvdan tashqarida qola boshlagani sayin uning og’irlasha boshlaganini his etasiz. Xuddi 
shu  tariqa suvda tanangzi  yo’qotgan vazn (eslang, suvda siz o’zingizni qanday yengil hiz etgan 
edingiz?) siz suvdan tashqarida qolganingizdan keyin yana qaytadan tiklanaganiga o’zingiz yaqqol 
ishonasiz.  
Mabodo xuddi shu tajribani kit (nahang baliq) o’zida takrorlaydigan  bo’lsa, ya’ni 
qirgo’qdan suv qaytib quruqlikda qoladigan bo’lsa, bu holat nahang uchun halokatli tugaydi: uni 
o’zining bahaybat og’irligi bosib qoladi.  
Nahang baliqlar bejizga suvli muhitda  yashamaydi: suyuqlikning yuqorga ko’ataruvchi 
kuchi ularni o’z og’irligi bosib halok bo’lishdan asraydi.  
Yuqorida aytilganlar bevosita muzyorar kemalarga ham taalluqlidir: kemaning suvdan 
chiqib qolgan qismi suvning qalqitib yuqoriga qytaruvchi kuchiga mutanosibligini yo’qotadi va 
“quruqlikdagi” og’irlikka aylanadi. Muzyorar o’zining burun qismi og’irligi bilan butun  yo’l 
davomida muzni yorib boradi, deb o’ylamaslik kerak. Muzyorarlar emas balki muzkesarlargina shu 
yo’sinda ishlaydi. Bu usul ham muz uncha qalin bo’lmagan joylardagina o’zini oqlaydi. Agar muz 
ancha qalin-  qattiq bo’lsa, u suzayotgan kemaning zarbali urilish kuchi bilangina yengib o’tiladi, 
xolos. Muzyorar orqaga chekinib keyin ozining butun og’irligi bilan muz qatlami ustiga tashlanadi. 
Bunday paytlarda kemaning faqat, og’ir vazni hal qiluvchi omilga aylanmaydi. Kema bamisoli 
tezligi uncha katta bo’lmagan lekin g’oyatda og’ir vaznli to’p snaryadi(o’qi) ga aylanib, to’g’ridan 
zarba beradi. Bir necha metr qalinlikdagi muz uyumlari muzyorarning mustahkam burun qismining 
ketma-  ket zarbalari ta’sirida yoriladi. Rossiya dunyodagi eng yirik va eng qudratli muzyorar 
kemalarga ega.