Dehqonchilik ilmiy izlanish asoslari bilan fanidan ma’ruza ma'tinlari doc

5–Mavzu 
TUPROQNING OZUQA REJIMI HAMDA UNI BOSHQARISH 
USULLARI 
Reja: 
 
 
1. Qishloq xo’jalik ekinlarining oziq elementlariga bo’lgan talabi. 
Oziq  moddalar  va  suv  tuproq  unumdorligining  asosiy  elementlari  hisoblanadi. 
O’simliklarning  oziq  elementlarga  talabchanligi  ekinlarning  turiga,  naviga,  hosildorligiga 
bog’liq.  O’simliklarning  oziq  moddalarga  talabini  qondirish  dehqonchilikdagi  asosiy 
masalalardan  biri  hisoblanadi.  O’simliklar  oziq  moddalarni  tuproqdan,  atmosferadan, 
gidrosferadan va yorug’lik, issiqlikni esa fazodan oladi. 
 
O’simliklar  hayotida oziqlanish eng  muhim omillardan  hisoblanadi. Oziqlanish -  har 
qanday tirik organizmning, shu jumladan, o’simliklarning ham o’sish va rivojlanish asosidir. 
O’simliklar  qancha  normal  oziqlansa,  shuncha  yaxshi  o’sadi  va  rivojlanadi.  Barcha 
o’simliklarning  normal o’sishi  va rivojlanishi uchun  yorug’lik,  issiqlik, suv  va  havo qancha 
zarur bo’lsa, oziq moddalar ham shuncha zarurdir.  
 
Ko’pchilik  tuproqlarda  o’simliklar  oson  o’zlashtiradigan  shakldagi  azot,  fosfor  va 
kaliy kam bo’ladi, ammo o’simliklarning bu elementlarga bo’lgan talabi asosan yerga har xil 
mineral  o’g’itlar  solish  orqali  qondiriladi.  Tuproqda  zarur  oziq  elementlardan  birortasi 
yetishmasa, o’simliklar normal o’sib rivojlanmaydi. Lekin, oziq elementlari  haddan tashqari 
ko’p bo’lsa ham o’simliklarga salbiy tasir etadi. 
 
Oziq moddalarni o’zlashtirish miqdori ekinlarning turiga, naviga, hosiliga va ular 
o’sayotgan sharoitga bog’liq (6-jadval). 
  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
1. Qishloq xo’jalik ekinlarining oziq elementlariga bo’lgan talabi. 
2. O’simlik hayotida makro va mikroelementlar hamda o’simliklar oziqlanishida mikro-
rganizmlarning roli. 
3. Dehqonchilikda azot, fosfor va kaliyning hamda don dukkakli o’simliklarning roli, almashlab 
ekishning ahamiyati. 
4. Tuproq oziq rejimini boshqarish usullari 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

24 
 
6-jadval           
Ekinlarning turiga qarab 1t hosil bilan chiqib ketadigan oziq elementlar (kg) 
Ekinlar 
azot 
fosfor 
kaliy 
G’o’za 
Kuzgi bug’doy 
Arpa 
Bahori bug’doy 
Suli 
Makkajo’xori (don uchun) 
Javdar 
Sholi 
Tariq 
Ko’k nuxat 
Zig’ir 
Qand lavlagi 
Kartoshka 
Kungaboqar 
Tamaki 
Soya 
Makkajo’xori (silos uchun) 
Poliz ekin 
Ildiz mevalar 
56 
37 
29 
47 
33 
34 
31 
21 
33 
66 
80 
5,9 
6,2 
50 
24 
71 
2,4 
5,5 
2,7 
23 
13 
11 
12 
14 
12 
14 
8 
10 
15 
40 
1,8 
2,0 
27 
7 
16 
0,9 
1,6 
1,9 
53 
23 
20 
18 
29 
37 
26 
26 
34 
40 
70 
7,5 
8,0 
228 
51 
18 
3,6 
5 
    4,8