Umumiy biologiya

 
      6 – jadval. Asalning  solishtirma  og’irligi  va  suv.
1 
Asalning 
Solishtirma            
og’irligi
 
 
Suv
 
Solishtirma 
  Og’irlik 
 
 
Suv
 
Solishtirma 
  Og’irlik
 
 
Suv
 
Solishtirma 
  Og’irlik
 
 
Suv
 

---

 1,456 
 1,453 
 1,449 
 1,446 
 1,443 
 1,439 
 1,436 
 1,432 
 1,429 
 
 
  
14,0 
14,5 
15,0 
15,5 
16,0 
16,5 
17,0 
17,5 
18,0 
  
 
    1,426 
    1,422 
    1,419 
    1,415 
    1,412 
    1,409 
    1,406 
    1,402 
    1,399
 
18,5 
19,0 
19,5 
20,0 
20,5 
21,0 
21,5 
22,0 
22,5
 
    1,395 
    1,392 
    1,389 
    1,386 
    1,382 
    1,380 
    1,376 
    1,373 
    1,370
 
23,0 
23,5 
24,0 
24,5 
25,0 
25,5 
26,0 
26,5 
27,0
 
    1,367 
    1,364 
    1,360 
    1,357 
    1,354 
    1,351
 
27,5 
28,0 
28,5 
29,0 
24,5 
30,0
 
 
         Asalni saqlagan vaqtda tarkibidagi suv parchalanib qurib qolishi yoki havo-dan 
suvni shimib olib ko‘payishi mumkin. Demak asal gigroskopik xususiyatga ega. Havo 
namligi 100% bo‘lganda asal uch oy maboynida tarkibidagi suvni 17,4% dan 55,2% 
ga  oshiradi.  Agar  asalni  nam  bo‘chkada  qo‘yilsa  u  bo‘chkani  quritib  hosil  bo‘lgan 
tirqishlardan  oqib,  tashqaridagi  yot  hidlarni  o‘ziga  singdirib  oladi.  Shuning  uchun 
asalni selyotka, tuzlangan karam kabi hidli moddalar yonida usti ochiq holda qo‘yish 
xafli. 18% suv bor asalning qovushqoqligi 25% suv bor asalning qovushqoqligidan 6 
marta  ko‘p.  20  gradus  haroratda  asalning  qovushqoq-ligi  30  gradus  asalning 
qovushqoqligidan  3  marta  oshiq  bo‘ladi.  Asalning  tarkibi-dagi  dekstrinlar,  meva 
qandlari  va  kalloidlarning  ko‘payishi  uning  qovushqoqligini  oshiradi.  Padv  asali 
o‘zining kimyoviy tarkibi jihatidan gul asalidan asosan tarkibida dekstrin va mineral 
moddalarning ko‘p miqdorda bo‘lishi bilan farq qila-di. 
Shirin  mevalar  shirasidan  olingan  asal  ham  tarkibida  juda  ko‘p  mineral 
tuz    ko‘p    sortlari    qoramtir    rangda    bo‘ladi.    Padv    asalining    mazasi    ko‘pincha 
yoqimsiz  bo‘ladi,  u  juda  shirin  emas.  Padv  asalini  qishlovga  qoldirib bo‘lmaydi.   

---

Gulchang – o‘simliklarning  erkaklik  to‘qimalari  bo‘lib  u  pestikka  shamol   
yoki    hashoratlar    tamonidan    tushishi    bilan    changlanish    hosil(nasl  qoldirish)  
bo‘ladi. 
Gulchang  asalarilarning  oziqlanishi  uchun ,  asosiy  oqsil  va  mineral  manba 
xisoblanadi  .  Asalarichilik    amaliyotida    qaysi    aslari    oilasi    yaxshi    rivoj-lanib  ,  
tezda    kuchga    kirishi  ,    eng    avvalo  ,  erta    bahordan    gullarning    gulchangi      bilan  
ta‘minlanishiga  bog‘liqligini  tasdiqlanganiga  ancha bo‘lgan . Har  bir  kuchli  asalari  
oilasida  200 000 (ikki yuz ming) gacha  asalarilar  mavjud  bo‘lib , ularga 20 kg  dan  
30  kg  gacha    gulchang  ,    ya‘ni    uyasini    barpo    etish    uchun    muhim  ―qurilish  
materiali‖,  hamda  avlod(nasl)  qoldirish  uchun  kerak  ekan . 
Gullarning    gul    kosachalari    oqsil    tarkibi    bo‘yicha  ,  donli    ekinlarning  
urug‘idan    ancha   ortiqdir  .  Suli(arpa)   donida 11%    oqsil   bo‘lsa  ,  uni   gulchanggi  
40%  ,    yong‘oqning    mag‘zida    11,6%    oqsil    bo‘lsa  ,  gulchangida    esa    30%    bor  
xalos . 
Gullarning    gul    kosachalari    juda    ko‘plab    vitaminlar    va    rivojlantiruvchi 
(o‘stiruvchi)    garmonlarga    boy    bo‘lib  ,  ular    mutloq    vitamin  –  mineralli    ozuqa  
manbaidirki , bularsiz  asalarilar  hech  ham  yashay  olmaydi . 
Gullarning  gul  kosachalari  bo‘lmasa , asalarilar  naslni  o‘stira  olmaydilar 
.Mum  ishlab  chiqara  olmaydi , ularning  narmal  hayot  faoliyati  to‘xtab  qoladi . 
Gullarning  gulchanglari (gul kosachalari)  asalarilarning  bosh   ―noni‖  bo‘lib ,  uni  
―perga‖  deb ataladi . 
Asalari    uni    uyasiga  joylashtirgach  ,  tez    kanservalashadi  ,  chunki    u    tezda  
buzilishi  mumkin , shundan  so‘ng  perga  hosil  bo‘lib , u  tarkibiga  ko‘ra , gulchang 
(gul kosachalaridan)  farq  qiladi . 
Gulchang  va  oq  qayindan  olinagan  perganing  kimyoviy  tarkibi(7-jadval).  
Pergadagi    qandning    ko‘pligi  ,  miqdori  ,  shuni    ko‘rsatadi-ki  ,  asalari  
gulchangni  asal  bilan  kanservalashadi  .