O‟zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o‟rtа mахsus tа‟lim vаzirligi urgаnch dаvlаt univеrsitеti

17.5.Turizm menejmentining samaradorligi 
Turizmda  menejmentning  samaradorligi  turistik  mahsulotni  ko‗p  ishlab 
chiqarish  bilan  belgilanmaydi,  balki  turistik  mahsulotning  iste‘molchi  talablarini 
qay darajada qondirilganligi bilan belgilanadi. Mamlakat iqtisodiyotiga turizmning 
to‗liq  ta‘siri  va  mamlakat  iqtisodiyotining  turizmga  o‗zaro  ta‘sirini  tushunishda 
biri-biriga bog‗langan quyidagi to‗rtta masalani yechishga to‗g‗ri keladi. 
1. 
Turizmning mamlakat yalpi daromadiga qo‗shadigan hissasini aniqlash; 
2. 
Turizm  faoliyatidan  kelib  chiqadigan  yangi  iqtisodiy  yo‗nalishlarni 
aniqlash; 
3. 
 Milliy  iqtisodiyotda  turizm  hissasini  ijtimoiy-iqtisodiy    ko‗rsatkichlari 
bo‗yicha aniqlash; 
 
4. 
Turizmning  milliy  iqtisodiyotga  qo‗shadigan  «hissasi»ni  rivojlantirish 
chora-tadbirlarini ishlab chiqish. 
Supervision.(Nazorat).
47
 Uy oldi nazoratidan asosan katta  menejer tomonidan  
uning    navbatchiligida    amalga  oshiriladi.Boshqaruv  ishtirokiga  ega  bo‘lish  
ahamiyati  bo‘rttirib  ko‘rsatila  olinmaydi.Ishchilarning  fikridan  bu  muhim  va  u 
shuningdek  xaridorlarni    yaxshiroq  ishonch  bilan  ta‘minlaydi.Ovqat  paytida 
mehmonlarga  yaxshi  xizmat  ko‘rsatilyotganiga    ishonch  hosil  qilish  uchun 
ko‘pchilik  menejerlardan  uy  oldi  nazarotiga  vaqtining  ko‘pchiligini  ajratishi 
kutilinadi (garchi yetarlicha e‘tibor uyning orqa qismiga to‘lanishiga qaramasdan).  
Menejer    mehmonlar  bilan  salomlashish  va  gaplashish    vazifalarini  bajaradi. 
Bu ma‘noda,mehmonlarga kimni hurmat   qilinishi   muhimligi uchun menejerdan 
ijtimoiy  odam bo‘lishi  kutiladi- va  shundagina ular ,, Men bu yerdagi menejerni 
                                                 
46
 O‘zbеkiston Rеspublikasi Birinchi Prеzidеnti Islom Karimovning BMT Jahon sayyoxlik tashkiloti Ijroiya 
kеngashi 99-sеssiyasining ochilish marosimidagi nutqi.  Mohiyat.2014, 3 oktyabr № 40. 
47
 Introduction to Management Hospitality. Clayron W.Barrows and anothets. USA, 2012. 

---

259 
 
bilaman‖  deya  oladi.  Bir  xil  vaqtda,  u  shikoyatlarni  ko‘radi,  ishchilarning 
mashg‘ulotini  kuzatadi  va  umuman  ishlash  tarsi    sifatini  baholaydi.  Ba‘zi 
holatlarda  menejer ko‘proq vaqtni uyning orqasiga sarflash  zarur deb topadi. 
 
Kattaroq ish tarzlarida,bosh menejer  uyning butun qismi oldida yoki maxsus 
hududdagi 
xizmatni 
boshqarish 
uchun 
ovqatlaish 
xonasi 
mmenejeriga  
javobgarlikni bo‘lib beradi.Ko‘pgina ish yuritish tarzlarida, mezbonning ishi xona 
yoki  xona  ichidagi  xizmat  uchun    nazorat  javobgarlikni  o‘z  ichiga  oladi,qaysiki 
o‘zi javobgar bo‘lgan.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nazorat  qilish  xizmatiga  qo‘shimcha  ravishda,  uy  oldi  menejerlari  tozalik 
uyushmasi  va  kassachilarning  nazorati  va    restorandagi  ochilish  va  yopilish  ish 
tartibi javobgarligiga ham ega. Ochish va yopish majburiyati ba‘zan boshliq  ishchi  
tomonidan boshqariladi. 
  Ko‘p  holatlarda    xuddi  zavodga  o‘xshab    uyning  orqa  qismida  2ta  xilma 
xillik  bo‘lishi  mumkin.  Ba‘zi  zavodlar  haqiqatan  assembleya  zavodlardir. 
Boshqalari  noyob  materiallardan  tovarlar  ishlab  chiqaradi.  Restoranlar  haqida 
o‘xshash  xislatlar  ham  bo‘lishi  mumkin.  Ba‘zilari  haqiqatan  ham  assembleya  ish 
tarzidir,  qayerdagi  oshxona  ishchisi  tomonidan  ovqat  tugatiladi  va  tarelkaga 
joylashtiriladi. Ko‘p tayyor ovqatdan foydalanish, masalan portsiya bifshteks   yoki 
sendvich ya‘ni QSR sifatida  -bu ish tarzidan to‘g‘ri. Boshqa holatlarda, mahsulot 
haqiqatan  ham binolarda ishlab chiqariladi.   
 
 
 
 
 
Uy  orqa  qisimining   asosiy  javobgarligi mehmonlarga  yetkaziladigan ovqat 
sifatini  baholash.  Nafaqat  bu  ovqat  ta‘mini:  balki  ovqat  xavfsizligi,  sanitariya, 
ovqat  bahosi  nazorati  va  hokazo,  shuningdek  uy  orqa  qismining  asosiy 
javobgarligi.  Chunki  chaqqon  ,vaqtida    xizmat      ovqatni  oshxonadan    vaqtida  
yetkazib olib borish, suningdek oshxonaning asosiy javobgarligi  xizmatga hurmat 
bilan qarash.  
Oziq-ovqat mahsulotlati  uyning orqa qismida  boshqalaridan ustun ish bo‘lib 
bajariladi.Odatda    sifati  va  bahosini  nazorat  qilish  parallel    harakatdir.  Boshqa 
holatlarda,    standartlashgan    reseptlar  va  ehtiyotkorona  o‘yllangan  ish  jarayoni  
ovqatni  to‘g‘ri  ingredient  bilan  ta‘minlaydi,  shuningdek  sifati  va  narxiga  ham 

---

260 
 
ishonch  hosil  qilinadi.  Bahoni  nazorat  qilishning  muhim  jihati  bu  portsion 
nazoratdir.    Sendvich  uchun  2  untsiya,  hamburger  uchun  esa  2,5  untsiya  
belgilangan.  
Garchi portsiya butun og‘irligi faqat 5 untsiya bo‘lishiga qaramasdan,  25 % 
qo‘shimcha  go‘sht  bo‘ladi  va  bu  bahoni  20  %  oshishiga  olib  keladi.  Portsiya 
nazoratini  shuningdek  foydali  jihati  ham  bor.  Ikkita  mehmonni  baliq  buyurishi 
taxmin qilinadi va  8 untsiya  portsiya  rejalashtiriladi.Bir odam 7 untsiya portsiya 
qabl  qiladi  va  boshqasi    9  untsiya  portsiyani  qabl  qiladi.  Garchi  o‘rtach  bir  xil 
bo‘lishiga  qaramasdan,  baho  natija  bermasligi  mumkin,  mehmonlar    farqni 
payqayotgandek  tuyuladi.  Portsiyalar    mehmonlar  har  tashrif  buyurganda    bir  xil 
bo‘lishi kerak va  ular har bir mehmon uchun bir xil bo‘lishi kerak.Aytishga hojat 
yo‘q,  nazorat baholarida  bor aniq ta‘sir  restoranning foydaliligida.   
 
Idish  yuvish  va  qozon  yuvish  mahortli  ish  emas,  ammo  ular  albatta  ish 
uvhun  muhim.Restoranda  ishlayotgan  har  bir    odam    ovqat  o‘tasida  idishlarni 
qoldirmasdan  tozalaydi    yoki    kuchli  tayyorlav  davrida  qozonlarni  testdan 
o‘tkazishadi.  Ishchilar  nazoratni  baholaydi,  shuningdek  idishlarni  yuvishni 
rejalashtirish muhim elementdir. 
Chunki kir yuvish kukuni restoranlar katta miqdorda foydalanadigan  iste‘mol 
buyumidir.Sifat darajasi faqat ishchilarning  namoyishiga bog‘liq emas, balki suv 
temperaturasi    va  sovun  muammolarini  inobatga  olish  mutlaqo  muhim.  Uyning 
oldi  qismida  ham  orqasida  ham  tozalash  ishi    muhim,  chunki  bu  aiqrog‘i  
sanitaryaga  bog‘liq, asosan uyni orqa qismini tozalash  juda ham  muhim.Garchi 
ko‘pchilik  ishchilar  kun  davomida  tozalashiga  qaramasdan  ,  tunda  restoran 
yopilgandan keyin ham yana bir bor tozalashadi.