Ўзбекистон республикаси ахборот технологиялари ва коммуникацияларини

 
 
Reference: 
1. 
McGonigal, J.(2011). Gaming can make a better world. TED Talk 
2. 
TeachTought Staff. January 16, 2019/ 
3. 
Schaaf, R.,&Mohan, N.(2014). Making school a game worth playing:Digital 
games in the classroom. SAGE Publicitions. 
TA’LIMDA ELEKTRON RESURSLAR VA ULARNI YaRATIShDA 
AXBOROT-KUTUBXONANING ROLI 
X.A. Jo’raxonova 
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Mustaqillikning dastlabki kunlaridan boshlab ta’lim tizimini rivojlantirish 
davlat siyosatining ustuvor yo’nalishi sifatida e’tirof etilgan. Muhtaram birinchi 
prezidentimiz I.A.Karimov aytganlaridek, “Bugungi kunda oldimizga qo’ygan 
buyuk maqsadlarimizga, ezgu niyatlarimizga erishishimiz, jamiyatimizning 
yangilanishi, hayotimizning taraqqiyoti va istiqboli, amalga oshirayotgan 
islohotlarimiz, rejalarimizning samarasi taqdiri eng avvalo, zamon talablariga javob 
beradigan yuqori malakali, ongli mutaxassis kadrlar tayyorlash muammosi bilan 

---

515 
chambarchas bog’liq”. Bugun hayotimizning hal etuvchi muhim masalalari qatorida 
ta’lim-tarbiya mazmunini tubdan o’zgartirish, uni zamon talabi darajasiga ko’tarish 
asosiy o’rin egallaydi. Shu jumladan kadrlar tayyorlash milliy dasturini amalga 
oshirishdagi asosiy tamoyillardan biri- bu ta’lim tizimini tuzilish va mazmun 
jihatidan isloh qilish uchun o’qituvchi va murabbiylarni qayta tayyorlash, yuqori 
malakali, raqobatga 
qodir 
mutaxassislar tayyorlash 
bo’yicha ta’lim 
muassasalarining faoliyatini uyg’unlashtirish, ilg’or pedagogik texnologiyalarni, 
pedagogik innovatsiyalarni ta’lim jarayoniga kiritish hisoblanadi. Bundan tashqari 
bugungi 
texnika 
asrida 
jamiyatning 
har 
qanday 
sohasida 
axborot 
texnologiyalarining, zamonaviy elektron tizimining ahamiyati katta.
Ta’lim jarayonini yaxshilashda ham uni sifatli tarzda olib borilishida ham 
axborot kommunikatsiya texnologiyalarning o’rni va ahamiyati muhimdir. 
Jamiyatning 
turli 
sohalarida, 
turli 
tizimlarda 
axborot 
kommunikatsiya 
texnologiyalarning o’rni haqida so’z yuritar ekanmiz bunga birgina misol qilib, 
ta’lim jarayonini olishimiz mumkin. Ta’lim muassasalarida ta’lim sifatini tubdan 
takomillashtirish, ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli 
islohotlarda faol ishtirokini ta’minlash, shuningdek, 2017-2021 yillarda O‘zbekiston 
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo‘nalishi bo‘yicha Harakatlar 
strategiyasida belgilangan vazifalarni amalga oshirish maqsadida keng ko‘lamli 
ishlar qilinmoqda. Ta’limni rivojlantirish esa kelajak poydevorini qurish demakdir. 
Ya’ni 
bugungi 
kunda 
yurtimizda 
ta’lim 
sohasida 
axborot 
kommunikatsiyalrning o’rni va ahamiyati qanday? Xususan, bugungi kunda oliy 
ta’lim muassalaridagi axborot ta’lim muhitiga o’zaro axborotli ta’sir muhiti sifatida 
qaralib, talabalar, magistrantlar hamda ilmiy izlanuvchilarning axborotga , maxsus 
apparat va dasturiy vositalarga bo’lgan talab-ehtiyojlarini qondirish maqsadi ko’zda 
tutiladi. Mazkur axborotli o'zaro aloqa tarkibiga: insonlararo kommunikatsiya 
vositalari (elektron pochta, telefon aloqasi, chatlar, forumlar, videokonferensiyalar 
va boshqalar), tashqi va ichki axborot resurslariga ulanish, shuningdek, 
o'quvchilarga taqdim etiladigan axborot resurslariga ulanish, shuningdek, 
o'quvchilarga taqdim etiladigan axborot resurslarining o'zi kiradi. Oliy ta'lim 
muassasalari (OTM) asosiy axborot resurslarini turli fanlarni o'rganishga oid 
elektron o'quv-metodik majmualar (EO'MM) tashkil etadi. EO'MM deyarli barcha 
axborotli materiallarni yagona axborot majmuasiga jamlash imkonini beradi. 
Bundan tashqari, unda hozirgi kunda talab etiladigan zarur interaktivlik, 
ko'rgazmalilik, mobillik, ixchamlik va ularni ko'paytirishda kam xarajat sarflash, 
ko'p variantlilik, ko'p bosqichlilik hamda tekshirish uchun topshiriqlar va testlar 
hajmining ko'p bo'lishini ta'minlaydi. Zamonaviy elektron o'quv-metodik 
majmualarining afzalligi, avvalo, o'quv jarayonida o'quvchilarning mustaqillik va 
faollik rolini samarali tashkil etishdan iborat. Ta'lim jarayoniga EO'MMni joriy etish 
talabalarga fan bo'yicha axborotning to'liq manzarasini namoyish etish, o'quv 
materialini mustaqil o'zlashtirishini ta'minlash, o'qitishni individuallashtirish, 
nazorat va o'z-o'zini nazoratni takomiliashtirish, o'quv jarayonini natijaviyligini 
oshirishga yordam beradi. Ko’rib turganingizdek, ta’lim jarayonida elektron 
resurlarga bo’lgan talab va ehtiyoj doim bor va bu uning samarali tarzda 

---

516 
yuritilishining, tashkil etilishining muhim omillaridan biridir. Ta’lim jarayonida 
elektron resurslarga murojaat etishning ham bir qancha afzalliklari mavjud. 
Jumladan:
• har qanday geografik nuqtadan o'quv materiallariga ulanish 
kafolatlanishi; 
• elektron materiallarni o'z vaqtida yetkazib berilishi; 
• materiallarni izlashni osonlashtirish, imtihonlarga tayyorgarlikni 
yengillashtirilishi; 
• o'quv materiallaridan ish joylarida, uyda va mobil telefoni 
qurilmasini Internet tarmog'iga ulab, yo'lda ham foydalanish 
imkoniyatining mavjudligi; 
• elektron materiallarning o'z vaqtida va operativ yangilanishi 
kabilardan iborat.
Quyida biz ta’lim jarayonida elektron reusrlarning ahamiyati, o’rni, shu bilan 
bir qatorda uning afzalliklari bilan ham tanishib oldik. Shu o’rinda men axborot 
kommunikatsiyalarning jamiyatning boshqa bir sohalarida ham tutgan o’rni va roli 
haqida to’xtalib o’tishni joiz deb bildim. Xususan, men o’zim bugungi kunda 
axborot kommunikatsiyalari sohasidagi Axborotlashtirish va kutubxonashunoslik 
yo’nalishi talabasiman. Men yosh va bo’lajak mutaxassis kadr sifatida, AKTning 
kutubxonachilik umuman olganda kutubxona faoliyatida va ta’limda tutgan o’rni 
haqida so’z yuritmoqchi edim. Xususan, ta’lim jarayonida elektron resurslarni 
yaratishda axborot kutubxona muassasasining o’rni va ahamiyati katta. Ya’ni 
kutubxonalar ham ta’lim sohasidagi elektron resurslarni yaratishda asosiy manbani 
yetkazuvchi hisoblanadilar. Shuningdek, kutubxonada mavjud nashrlar ikki turga 
bo’linadi: elektron va bosma. Bugungi kunda, ko’proq elektron nashrlarga bo’lgan 
talabning yuqoriligini hisobga olib AKTning imkoniyatlari haqida to’xtalmasdan 
ilojimiz yo’q. 
AKTning imkoniyatlari juda keng qamroli bo’lib, bugungi kunda ta’sir 
etmagan doirasi bo’lmasa kerak menimcha. Ta’lim sohasida AKT o’quvchi, 
talabalarning bilimi, ijodiy tafakkurini rivojlantirishi va ta’lim jarayonida 
beriladigan axborot doirasini boyitishi, yoshlar tomonidan qiziqish bilan 
o’zlashtirilishiga yordam berishi aniq bo’lganidek, boshqa bir sohalarda ham uning 
ahamiyati bundan kam emas. Xususan, kutubxona faoliyatini tashkil etilishi, 
yuritilishida ham. Kutubxonachilik sohasida ham AKTning qo’llanilishi kutubxona 
faoliyatida ish jarayoning samaradorligini oshirishga, xizmat sifatining 
yaxshilanishiga, kitobxonlarning madaniy ta’lim olishiga , kitobxon ehtiyojining 
to’la qonli qondirilishga sabab bo’ladi. Oddiy an’anaviy kutubxona tizimida biz 
ma’lumotlarni juda katta qiyinchilik bilan tartibga solamiz, rejalashtiramiz va uni 
qo’lga kiritamiz. Ammo, biz AKT yordami bilan juda katta ishlarni rejalashtira 
olamiz va ko’plab ma’lumotlarga qisqa fursat ichida ega bo’lib bu bilan 
foydalanuvchilarning ham ehtiyoj va talablarini to’la qonli qondira olamiz. Turli 
xildagi resurslar jumladan: elektron, raqamli, multimediya axborotlar bular, 
ta’limning muhim bo’lagi vazifasini bajarmoqda. Elektron kitoblar, elektron 
jurnallar, kataloglar, turli axborot resurslari, ma’lumotlar bazalari bularning barchasi 

---

517 
bugungi kunda kutubxonaning asosiy komponentidir. uchun zarur resurslardir. 
Xo’sh, AKTning bizning sohamizga kirib borishida va bu soha faoliyatini 
yuritilishida ahamiyati yoki afzalliklari qanday?
Quyida, o’z fikr mulohazalarim bilan bir qancha afzalliklarini keltirib 
o’tmoqchiman.Jumladan: 
•Yuqoridagi fikrlarning tasdig’i o’laroq, AKTning ushbu sohada qo’llanilishi 
xizmat darajasining o’sishiga ya’ni yuqori tezlikda xizmatni ta’minlashga yordam 
beradi. 
• bundan tashqari istalgan yerda, istalgan vaqtda va albatta istalgan formatdagi 
axborotga ega bo’lish; 
• xizmat ko’rsatishning unumli va bir maromda bo’lishi; 
• kitobxon vaqtini tejash bilan birgalikda xodimlar bilan ham huddi shu 
muammoning hal etilsihi va bu bilan ularda ijodiy, ilmiy ishlar bilan shug’ullanishga 
vaqt topa olishlari ta’minlanishi va shu kabilar AKTning axborot kutubxona tizimi 
sohasida qo’llanilishining afzalliklariga misol bo’laoladi. 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsam, elektron resurslardan foydalanish, zamonaviy 
o’qitishning usul va metodlari o’qitishning boshqa shakllari, jumladan, innovatsion 
pedogogik texnologiyalar hamda ma’sofaviy ta’lim texnologiyalari bilan tashkil 
etishda o’z dolzarbligini, ahamiyatini yoqotmaydi, balki ta’lim istiqbollarini 
ta’minlashda yanada katta e’tiborni talab etadi. Bundan tashqari, axborot kutubxona 
sohasida AKTning o’rni va roli haqida to’xtalar ekanmiz, uning eng asosiy 
afzalliklari, vazifalaridan biri bu-imkoniyati cheklangan kitobxonlar uchun ham 
unumli xizmat ko’rsatishdir. AKT sharofati bilan elektron resurslar (audiobook, 
audiokassetalar va hokazo) imkoniyati cheklangan kitobxonalarimiz uchun ham 
o’qish va bilim olish imkoniyatini yaratmoqda.