G. N. Najmiddinova O’. U. Qurbonova

1992  yil  2  martda  O‘zbekiston  Birlashgan  Millatlar  Tashkilotiga  a‘zo  qilib 
qabul  qilingach,  BMTning  barcha  tashkilotlariga  a‘zo  bo‘lish  huquqiga  ega 
bo‘ladi.  Shu  bois  Respublikamiz  1993 yil 26 oktabridan boshlab YUNESKOga 
a‘zo bo‘ldi.  
Yuqoridagi  sanalardan  ko‘rinib  turibdiki,  O‘zbekiston  YUNESKOga  a‘zo 
bo‘lganiga  ikki  yildan  ko‘proq  vaqt  o‘tdi.  Lekin  shu  qisqa  vaqt  ichida  ko‘p  ishlar 
amalga  oshirildi.   
1993  yilning  yuqorida  YUNESKOning  ko‘zga  ko‘ringan  ekspertlari 
yurtimizga  tashrif  buyurib,  Samarqand,  Buxoro  Xiva  shaharlarining  tarixiy 
obidalarini  borib  ko‘rdilar  va  o‘rgandilar.  Ularda  bu  shahardagi  betakror  tarixiy 
obidalar  katta  taassurot  qoldirdi.  Natijada,  xalqimizning  o‘chmas  yodgorliklari 
qayta  tiklanib,  ta‘mirlash  dasturi  tuzildi  va  bu  dasturni  amalga  oshirish1995  yining 
boshidan boshlandi.  
1994  yilning  aprel  oyida  YUNESKOning  barcha  bo‘limlari  vakillari 
Toshkentga  kelishdi.  Ularning  bu  tashrifidan  maqsad  Markaziy  Osiyo 
respublikalarida  YUNESKOning  vazifalarini  aniqlab olishdan iborat edi.  
Shu  yilning  oktabr  oyida  Samarqand  shahrida  Markaziy  Osiyo  va  jahon 
olimlari  uchrashib,  bu  shaharda  YUNECKO  tasarrufidagi  Markaziy  Osiyo 
respublikalarini  o‘rganish instituti  tashkil  etishga  qaror qilindi.   
Bu  institut  jahonda  mintaqani  o‘rganish  bo‘yicha  eng  yirik  markaz  bo‘lib 
qoldi.  Binobarin,  Samarqand  o‘rta  asrlarda  bo‘lganidek,  hozir  ham  jahonning  eng 
ko‘zga ko‘ringan ilmiy  markazlaridan  biri  bo‘lib qoladi.  

---

 
41 
YUNECKO  tashabbusi  bilan  Fransiyaning  Parij  shahrida,  Samarqandlik  olim, 
davlat  arbobi  Muhammad  Tarag‘ay  Ulug‘bek  tavalludining  600  yillik  yubiley 
tantanalari  bo‘lib  o‘tdi.  Samarqand,  Buxoro,  Xiva  shaharlarining  butun  jahon 
tarixiy  obidalar  ro‘yxatiga kiritish  bo‘yicha ko‘pgina ishlar qilindi.   
YUNESKO  Markaziy  Osiyoda  ommaviy  axborot  vositalarini  rivojlantirish 
istiqbollarini  o‘rganish  ishida  ham  katta  amaliy  yordam  ko‘rsatmoqda.  Bu  ish 
shunisi  bilan  katta  ahamiyatga  molikki,  butun  Markaziy  Osiyo  Respublikalari  Orol 
dengizining  qurib  borayotganligi  munosabati  bilan  jiddiy  ekologik  tanglikka, 
sanoat  chiqindilaridan  atrof-muhitni  ifloslanishi  kabi  muammolarga  duch 
kelmoqdalar.   
YUNESKO  ana  shu  muammolarni,  boshqa  xalqaro  va  hududiy  hamjamiyat 
tashkilotlari  bilan  hamkorlikda  bartaraf  etish  yo‘lida  ishlashga  o‘zining  tayyor 
ekanligini  izhor etdi.  
Ma‘lumki,  Birlashgan  Millatlar  Tashkiloti  jahon  madaniyati  va  ma‘rifatini 
rivojlantirish  o‘n yilligini  (1988- 1997) o‘tkazishga qaror qilgan edi.  
YUNESKO  ham  shu  doirada  faoliyat  ko‘rsatib,  jahon  iqtisodiy,  madaniy  va 
ma‘rifiy  rivojlanishida  muhim  o‘rin  tutgan  «Buyuk  Ipak  Yo‘li»ni  kompleks 
o‘rganish  dasturini  qabul  qildi.  Bu  dasturning  maqsadi  Sharq  bilan  G‘arb 
o‘rtasidagi,  quruqlikdagi  va  dengizdagi  savdo  yo‘li  salohiyatini  aniqlash, 
tiklashdan iborat bo‘lsa, ikkinchi tomondan bu yo‘l Sharq bilan G‘arbning madaniy 
va  ma‘rifiy  hamkorligini  bir-biriga  bog‘lovchi  muhim  ko‘prik  ekanligini  ochib 
berish, uni  tiklashdan  iboratdir.   
Endilikda  bu ulkan  tadqiqotlar to‘rt asosiy yo‘nalishda olib borilmoqda:   
1. Ipak yo‘li mamlakatlariga  kiruvchi  xalqlarning  tili  va yozuvini  o‘rganish;  
2.  Karvonsaroylar  o‘rnini  aniqlash  va  ularni  qayta  tiklash,  pochta  aloqalarini 
yo‘lga qo‘yish;  
3. Kosmik arxeologiya‘ni  qayta jonlantirish; 
4.  Jahon  turistik  tashkiloti  bilan  hamkorlikda  ipak  yo‘li  bo‘ylab  turistik 
yo‘nalishlarni  ochish va uni  harakatga  keltirishdan  iborat.  
Hozirgi  kunda  Respublikada  YUNESKO  ishlari  bo‘yicha  O‘zbekiston 
Respublikasi  milliy  komissiyasi  tashkil  etildi.  Bu  komissiya  tarkibiga  davlat 
arboblari,  olimlar,  taniqli  madaniyat  xodimlari  bilan  bir  qatorda  ta‘lim 
muassasalarining  ham vakillari  kiritildi.