Nizomiy nomidagi toshkent davlat

1.Gidrogenlash. Aldegid va ketonlarga katalizatorlar ( Ni, Co, Cu, Pd va b.) 

ishtirokida  vodorod  ionli  mexanizm  asosida  birikadi.  Bunda    aldegidlardan 

birlamchi, ketonlardan ikkilamchi spirtlar hosil bo’ladi. 

2.Gidratlanish.  Aldegid  va  ketonlar  suv  biriktirib  gidratlangan  shaklga 

o’tadi: 

 

 

keton   

 

 

2 atomli spirt (gemdiol) 

Ammo  bir  uglerod  atomi  bilan  ikki  gidroksil  gruppa  birikkan  ikki  atomli 

spirt-  gemdiol  beqaror  bo’lganidan  u  darhol  suv  va  tegishli  aldegid  yoki  ketonga 

parchalanadi.  Aldegid  va  ketonlarning  suv  biriktirib  olish  qobiliyati  karbonil 

uglerodidagi  musbat  zaryadning  kuchayishi  bilan  oshib  boradi.  Shuning  uchun 

---

 

 

27 

 

ham xloral suvni oson biriktirib, barqaror, qattiq kristall modda - xloralgidrat hosil 

qiladi: 

 

 

Xloral  

 

 

xloralgidrat 

Xloralgidratni bir uglerod atomida ikki gidroksil tutgan barqaror ikki atomli 

spirt deb baholash mumkin. U ishqor ta’sirida xloroform va chumoli kislota tuziga 

aylanadi: 

 

                       xloralgidrat                               xloroform