Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

 
Таянч иборалар 
Меҳнат фаолияти; ижтимоий муносабатлар; меҳнат сабаблари; 
ходимларнинг меҳнат фаоллиги; меҳнатга муносабат; тузилиши; меҳнат 
муомаласи; сабаблари; йўналишлари; реал меҳнат муносабати; меҳнат 
муносабати; омиллари; ходимларнинг меҳнат фаолияти; баҳо бериш;
меҳнатга муносабатни тавсифловчи омиллар; эмпирик воситалар; умумий 
омиллар; ўзига хос омиллар; меҳнатдан қониқиш; ходимнинг меҳнат 
мазмуни; ҳарактери; шарт-шароитлари; меҳнатни ташкил этиш; умумий ва 

---

166 
хусусий даражалар; тузилиши; моҳияти; эмпирик омиллар; шарт-
шароитлар; ҳавфсизлик техникаси; иш ҳақи даражаси; малака ошириш 
имконияти; санитария гигиена шароитлари; замонавий асбоб ускуналар; 
қониқарсиз меҳнат шароитлари; кам иш ҳақи; ходимлар; малакаси; 
маълумоти; жамоатчилик фикри. 
Қисқача хулосалар 
Меҳнатга муносабат инсоннинг муайян фазилатларини белгилаб 
беради. Улар унинг жисмоний ва маънавий кучлари намоён бўлиши 
орқали амалга ошади.
Меҳнатга муносабатнинг асосий таркибий қисмлари бажарилаётган 
иш туфайли вужудга келган ички ҳолатдир. Мазкур муаммони ўрганиш 
меҳнатга муносабатни, ундан қониқиш ҳосил қилишни шакллантирувчи 
объектив ва субъектив омилларни ажратиб кўрсатиш имконини беради. 
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилиш даражаси ходимнинг меҳнат 
мазмунига, унинг хусусияти ва шарт-шароитларига қўядиган талаблари 
мувозанат ҳолати сифатида қаралади.
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилишнинг етарли даражада аниқ бўлган 
бир қатор омиллари маълумки, улар унинг роли, функциялари, ижтимоий-
иқтисодий ҳаётдаги оқибатлари, ташкил этиш ва бошқарувдаги 
аҳамиятини акс эттиради. Бу аҳамиятни тадқиқ қилишнинг социологик 
усуллари ёрдамида ўлчаш, тартибга солиш ва бошқариш мумкин. 
 
Назорат ва муҳокама учун саволлар 
1. 
“Меҳнатга муносабат” тушунчасига таъриф беринг. 
2. 
Ходимларнинг меҳнатга бўлган муносабатини тавсифловчи уч 
элемент тўғрисида сўзлаб беринг. 
3. 
Ходимнинг меҳнатга муносабатига таъсир кўрсатувчи объектив 
шарт-шароитлар ва субъектив омилларни очиб беринг. 
4. 
Ходимларнинг меҳнатга муносабатига қараб уларнинг типларига 
таъриф беринг. 
5. 
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилиш нимани билдиради? 
6. 
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилишнинг қандай асосий аҳамияти 
мавжуд? 
7. 
Ходимнинг корхонадаги меҳнатдан қониқиш ҳосил қилганлиги 
омилларини (мезонларини) санаб ўтинг. 
8. 
Ходимнинг корхонадаги меҳнатдан қониқиш ҳосил қилмаганлиги 
омилларини айтиб беринг. 
9. 
Меҳнатдан қониқиш ҳосил қилиш функцияларини тушунтириб 
беринг. 

---

167 
10. 
Меҳнат шароитлари ва уларнинг турлари нималардан иборат?