Texnologiyasi instituti

1.3 .2 - rasm. Ayollar kiyimining vitachkalari 
 
Ustki kiyimlarda yenglar ikkita bichiq detaldan iborat bo`lib, astar qo`yib tikiladi. qishgi ki-
yimlarning  yengida  isituvchi  qatlam  qo`yiladi.  Ko`ylaklarda  yeng  bitta  detaldan  iborat  bo`ladi. 
Yenglar  tayyorlashda  ularning  avrasi,  astari,  isituvchi  qatlamlari  ulanib,  yenglar  uchiga  ishlov 
berilib, yenglar o`miziga o`tqaziladi. 
           Erkaklar ko`ylagi, bluzkalar, ayollar ko`ylagi kalta yengli ham bo`lishi mumkin.      
 
Yoqalar  konstruktiv  jixatdan  qaytarma  yoqa,  tik  yoqa,  shol  yoqa  va  matroscha  yoqalarga 
ajratiladi. 
 
Kiyimning yoqasi odatda 3 detaldan: ustki yoqa, ostki yoqa va qotirmadan iborat. qishgi pal-
tolarning ustki yoqasi mo`ynadan bichilishi mumkin. 
 
Yoqalarni  tikib  yig`ish  quyidagilardan  iborat:  ostki  yoqaga  qotirmani  ulash,  ustki  yoqaga 
ostki yoqani ulash va tayyor yoqani yoqa o`miziga ulash. 
 
Cho`ntaklar  2  guruhga  bo`linadi:  tashqi  va  ichki  cho`ntaklarga.  Tashqi  cho`ntaklar  o`z 
navbatida  qirqma, chokdagi (yon yoki bo`rtma choklarda)  va  qoplama cho`ntaklarga bo`linadi. 
 

---

 
15 
           Qirqma  va  chokdagi  cho`ntaklarning  chetiga  ishlov  berish  uchun  mag`izlar,  cho`ntak    xal-
talarini  ko`rinmaydigan  qilish  uchun  esa  ko`rinmalar  ishlatiladi.  Jun  va  yarim  jun  gazlamadan  ti-
kiladigan  kiyimlar  qoplama    cho`ntaklarini  kiyib  yurganda    cho`zilmasligi  uchun  ular  astarli  qilib 
tayyorlanadi. 
            Ichki cho`ntaklar erkaklar va o`g`il bolalar ustki kiyimining astarida tikiladi. Ular listochkali 
qirqma va ikki mag`izli qirqma ramkali bo`ladi. Ayollar paltolarida esa ichki cho`ntak  palto adibin-
ing astarga ulanadigan chokida ishlov beriladi.           
 
Bortlarning  tikilishi  yeng  murrakab  bo`lib,  ularning  adiplarining  uchlari  uchburchak  va 
dumaloq shakllarda bo`ladi. Konstruksiyasiga qarab pidjaklar adip qaytarmasi yoki yoqasigacha 1-3 
tugmaga, paltolarda 3-4 tugmaga qadaladi. 
          Ustki  kiyimlar  yashirin  taqilmali  ham  bo`lishi  mumkin  bo`lib,  izmalari  adiplarida 
yo`rmalangan  bo`ladi.  Adiplar old  bo`lak bilan  yaxlit  bichilgan ham  bo`lishi  mumkin.  Yеngil  ki-
yimlar old bo`lagiga qotirma qo`yilmaydi. 
 
Shimlarning  yuqori  qirqimi  astarli  yoki  korsaj  lentali,  belbog`li  bo`ladi.  Taqilmalari  esa 
"molniya" tasmali yoki tugma va izmali bo`ladi. Shim pochalarining ziyi yeyilmasligi uchun ularga 
maxsus tasma qo`yiladi. 
 
Astar ustki kiyim avrasining teskari tomonini yopib, uning chidamliligini oshiradi va iplarin-
ing titilishidan saqlaydi. Kiyimni kiyib sug`urish qulay bo`lishi uchun astar sirg`anchiq gazlamadan 
tayyorlanadi. 
           Kiyimning turi qanday bo`lishidan qat`iy nazar uning astari ikkita old bo`lak, ikkita yengdan 
iborat bo`ladi. Astarni avraga ulashdan  oldin uning ort  bo`lagining o`rta choki,  yelka choklari ti-
kiladi, qishgi kiyimlarda esa isituvchi qatlami ulanadi. 
           Erkaklar shimining belbog`i  astarli  yoki  korsaj  lenta bilan ishlov beriladi. Taqilmasi  tugma 
va izmali yoki "molniya" tasmali qilib ishlov beriladi. 
           Ayollar  yubkasining  yuqori    qirqimi  ulanma  belbog`li  qilib  tikilib,  taqilmasi  ilgak  va  izma 
yoki "molniya" tasmali qilib ishlov beriladi.  
           Detallar turg`unligini oshirish uchun yelimli yoki yelimsiz qotirmalik materiallar ishlatiladi. 
qotirma sifatida yelimli noto`qima mato hamrr ishlatilishi mumkin. Ular kiyimning old bo`laklariga, 
yoqasiga, yyenglari uchiga, cho`ntak qopqoqlariga, kesim uchlariga qo`yiladi. 
 
Qishgi kiyimlarda vatindan, sintepondan isituvchi qatlamlar ishlatiladi. 
 
Bezak  detallarga  volanlar,  beykalar,  cho`ntak  qopqoqlar,  xlyastiklar,  listochkalar,  yyenglar 
manjetlari, pagonlar kiradi. 
 
Detallarga ishlov berish va ulash uchun ip, yelim va payvandlash usullari qo`llaniladi. 
           Detallarni ip yordamida ulash yeng ko`p tarqalgan bo`lib, ular qo`l va mashinalar yordamida 
ulanadi. 

---

 
16 
           Kiyim  konstruksiyasi  texnologiyabop      bo`lsa,  uni  muqammal  texnologiyadan  foydalanib 
tikish  mumkin.  Natijada  mehnat  unumdorligi      usadi  va  mahsulot  sifati  yaxshilanadi.  Hozir  bitta 
konstruksiya  asosida  bir  necha  xil  kiyim  modeli  bo`lishiga  katta  ahamiyat  berilmoqda.  Ya`ni  ki-
yimning  old  bo`lagi,  ort  bo`lagi,  yyenglari  kabi  asosiy  detallari  umumiy  bo`lib,  uning  tashqi 
ko`rinishi xilma-xil bo`ladi. Buning uchun yoqa, cho`ntak shakllari turli xil bo`ladi, har xil bezaklar 
ishlatiladi.  Cho`ntaklar qopqog`i,  yoqa, belbog` kabi  mayda detallarnigina emas, balki  yirik  detal-
larni  umumlashtirish  va  tipaviylashtirish,  mexanizatsiyalashtirish,  yarim  avtomat  va  avtomat 
mashinalardan ko`proq foydalanish imkonini beradi.