Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti umumiy huquqshunoslik

1.  Ma'muriy huquq tushunchasi 

Ma'muriy huquq- o'ziga xos turkum ijtimoiy munosabatlarni tartibga solishga  

xizmat  qiluvchi  tarmoq  hisoblanadi.  Bu  munosabatlarning  asosiy  xarakterli 

xususiyati  shundaki,  ular  davlat  boshqaruvi  sohasida,  ya'niy  O'zbekiston 

Respublikasi  hududidagi  ijroiya  hokimyat  tizimini  tashkil  etilishi  va  faoliyat 

ko'rsatishi  bilan  bog’liq  ravishda  vujudga  keladi,  rivojlanadi  va  bekor  bo'ladi.  Bu 

ijtimoiy muosabatlarni bevosita davlat boshqaruv faoliyati bilan bog’liq va shuning 

uchun boshqarish munosabatlari deb ham yuritiladi. 

    

Ma'muriy  huquqning  predmetini  aniqlashda  qo'yidagilar  hisobga  olinishi 

kerak: 

1.  Davlat  boshqaruv  faoliyatini  har  qanday  namoyon  bo'lishini  o'z  ichiga 

oladigan davlat boshqaruvi soxasini: 

2.  Unda harakat qiluvchi ijroiya hokimyat subekti yoki o'zga ijroiya organining 

mavjudligini: 

3.  Bu subektlar tomonidan  ularga  davlat boshqaruv  faoliyatini amalga oshirish 

uchun berilgan vakolatlarni amalda ro'yobga chiqarilishini: 

---

 

53 

 

Ma'muriy  huquq  tomonidan  tartibga  solinadigan  boshqaruv  munosabatlari 

turli-xil bo'lib ularni turli asoslarga ko'ra qo'yidagi turlarga bo'linadi . 

1.  Turli  tashkiliy-  huquqiy darajalarda turgan va bir-biriga bo'ysunuvchi  ijroiya 

hokimyat subektlari o'rtasidagi munosabatlar. 

2.  Bir  xil  tashkiliy-  huquqiy  darajadagi  va  bir-biriga  bo'ysunmaydigan  ijroiya 

hokimyat  subektlari  (  ikki  vazirlik  ,ikki  viloyat  hokimligi)  o'rtasidagi 

munosabatlar. 

3.  Ijroiya  hokimyat subektlari  va  fuqarolarning  o'zini-o'zi  boshqarish organlari 

o'rtasidagi munosabatlar: 

4.  Ijroiya hokimyat subektlari va ularning tashkiliy qaromog’iga kiruvchi davlat 

birlashmalari va korxonalari o'rtasidagi munosabatlar: 

5.  Ijroiya  hokimyat  subektlari  va  nodavlat  xo'jalik  va  ijtimoiy  madaniy 

birlashmalar, korxonalar, va muassasalar o'rtasidagi munosabatlar. 

6.  Ijroiya hokimyat subektlari va jamoat birlashmalari o'rtasidagi munosabatlar: 

7.  Ijroiya hokimyati organlari va fuqarolar (O'zbekiston Respublikasi fuqarolari, 

xorijiy  davlatlarning  fuqarolari  va  fuqaroligi  bo'lmagan  shaxslar)  o'rtasidagi 

munosabatlar: 

 

Boshqaruv  munosabatlarini shunengdek  ularning paydo bo'lish  maqsadlariga 

ya'niy ma'muriy-huquqiy tartibga solinishga qarab ham turlarga bo'lish mumkin. Bu 

asosga ko'ra ikki guruxga ajratish mumkin: 

(a).  Ichki  yoki  ichki  tashkiliy,  tizim  ichidagi  munosabatlar.  Bular  boshqarish 

tuzilmalarini shakllantirish,  ular o'rtasidagi o'zaro aloqalar asosini belgilab qo'yishi 

va  boshqarish  aparati  organlari  xodimlari  o'rtasidagi  majburiyatlar,  huquqlar  va 

ma'suliyatlarni taqsimlash bilan bog’liq va shu kabi munosabatlarni tashkil etadi. 

(b).Tashqi-ijroiya hokimyat tizimiga kirmaydigan (fuqarolar jamoat birlashmalari, 

tijorat tuzilmalari,)obektlarga bevosita ta'sir ko'rsatishi bilan bog’liq munosabatlar. 

   

Shunday  qilib,  ma'muriy  huquq  davlat  boshqaruvini  tashkil  etishni  amalga 

oshirish  bilan  bog’liq  holda  vujudga  keladigan  ijtimoiy  munosabatlarni  tartibga 

solish  uchun  mo'ljallangan  huquq  normalarining  yig’indisidan  iborat  huquq 

tarmog’idir. 

    

---

 

54