Buxoro oziq ovqat va yengil sanoat texnologiya instituti

O`rta  korxonalar  qatoriga  xodimlarning  o`rtacha  yillik  soni  kichik  korxonalar  uchun 

belgilangan miqdordan oshgan korxonalar kiradi. 

Yirik korxonalar tarkibiga  ishlovchilar soni 500  va undan ortiq kishini tashkil  qiluvchi 

korxonalarni kiritish mumkin. 

Ixtisoslashuv  darajasiga  ko`ra,  korxonalar  ixtisoslashgan,  universal  va  aralash 

korxonalarga  bo`linadi.  Ixtisoslashgan  korxonalar  qatoriga  nomenklaturasi  cheklangan 

mahsulotlar ishlab chiqaruvchi korxonalar, universal korxonalar qatoriga turli xil mahsulot ishlab 

chiqaruvchi  korxonalar,  aralash korxonalar tarkibiga esa  ixtisoslashgan  va  universal  korxonalar 

o`rtasidagi oraliq guruhni tashkil qiluvchi korxonalar kiritiladi. 

Ishlab chiqarish jarayonini tashkil etish usullariga ko`ra, korxonalar ishlab chiqarishning 

oqim,  partiyali  va  donalab  ishlab  chiqarish  usullari  ustuvor  turuvchi  korxonalarga  bo`linishi 

mumkin. 

Ishlab  chiqarishni  mexanizatsiyalashtirish  va  avtomatlashtirish  darajasiga  ko`ra, 

korxonalar to`liq va qisman avtomatlashtirilgan yoki mexanizatsiyalashtirilgan, qo`l-mashina va 

faqat qo`l mehnatiga asoslangan korxonalarga bo`linadi. 

Xususiylashtirish  va  davlat  tasarrufidan  chiqarish  jarayonlarini  kengaytirish  va 

chuqurlashtirish  mamlakatimizda  yangi  tashkiliy-huquqiy  turdagi  -  qo`shma,  ijara,  hissadorlik, 

xususiy, oilaviy, kooperativ va boshqa korxonalarning paydo bo`lishiga olib keldi. 

O`zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasida  xususiy  mulk  mulkchilik  shaklining  boshqa 

ko`rinishlari  bilan  bir  qatorda  daxlsizligi  va  davlat  tomonidan  muhofaza  qilinishi  belgilab 

qo`yilgan.  Yangi  qonunchilik  hujjatlarida  yangi  iqtisodiy  tushuncha  -  korxonaning  tashkiliy-

huquqiy shakli tushunchasi kiritilgan. 

Korxonalarning qonun  hujjatlari  va  boshqa  xo`jalik huquqi  me`yorlarida ko`zda  tutilgan 

mulkchilik  shakli,  ishlab  chiqarilayotgan  mahsulot  turi  va  hajmi,  kapitalning  shakllanishi,  turli 

xil firmalararo uyushmalarga a`zo bo`lish usullari va olib boruvchi raqobatchilik kurashlari bilan 

farq  qiluvchi  faoliyat  tavsifi  va  mazmuniga  bog’liq  bo`lgan  tuzilmaviy  tuzilishining  usul  va 

ko`rinishlari xo`jalik yuritishning tashkiliy-huquqiy shaklini ifodalaydi.