Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

 

19-BOB.  DAVLAT BYUDJETI TIZIMI VA BYUDJET 

TUZILMASI

85

 

   

19.1.  Davlat byudjeti tizimi: ta’rifi, prinsiplari, 

boshqarish sohasidagi vakolatlar 

 

Turli  darajadagi  byudjetlar  va  davlat  byudjeti  mablag‘lari 

oluvchilar  yig‘indisini,  byudjetlarni  tashkil  etishni  va  tuzish 

prinsiplarini  ifodalaydigan,  davlat  byudjeti  jarayonida  ular 

o‘rtasida,  shuningdek,  byudjetlar  hamda  davlat  byudjeti 

mablag‘lari  oluvchilar  o‘rtasida  vujudga  keladigan  o‘zaro 

munosabatlar  majmui  davlat  byudjeti  tizimi  deyiladi.  Ko‘pchilik 

hollarda,  soddaroq  tarzda,  davlat  byudjeti  tizimi  deyilganda  esa 

mamlakatdagi mavjud byudjetlar to‘plami (majmui) tushuniladi.  

Davlat  byudjeti  tizimi  mamlakat  davlat  byudjeti  tuzilishining 

tarkibiy  qismi  bo‘lib,  uning  ma’lum  bir  qismini  o‘zida  ifoda  etadi. 

Shu  ma’noda,  davlat  byudjeti  tizimi  davlat  byudjetining  o‘zaro 

bog‘liqlikda  bo‘lgan  bo‘g‘inlarining  o‘zaro  yig‘indisidan  iboratdir. 

Mamlakatning  davlat  byudjeti  tizimi  jamiyatning  siyosiy  tuzilishiga, 

davlatning 

iqtisodiy 

tizimiga 

va 

uning 

ma’muriy-hududiy 

bo‘linishiga bevosita bog‘liq.  

U  yoki  bu  mamlakatning  davlat  byudjeti  tizimi  ikki  yoki  uch 

bo‘g‘inli  bo‘lishi  mumkin.  Unitar  davlatlarda  davlat  byudjeti  tizimi 

ikki  bo‘g‘indan  (markaziy  va  mahalliy  byudjetlar),  federativ 

davlatlarda  esa  uch  bo‘g‘indan  (markaziy  byudjet,  federatsiya 

a’zolari byudjetlari va mahalliy byudjetlar) iborat bo‘lishi mumkin.  

Davlat  byudjeti  tizimi  ma’lum  bir  prinsiplarga  asoslanib  tashkil 

etiladi. 

O‘zbekiston 

Respublikasining 

“Byudjeti 

kodeksi”da 

mamlakatimiz  davlat  byudjeti  tizimi  shakllantirilishi  va  faoliyat 

yuritishining prinsiplari belgilab berilgan: 

•  davlat byudjeti tizimining yagonaligi;  

•  davlat  byudjeti  tizimining  O‘zbekiston  Respublikasi 

ma’muriy-hududiy tuzilishiga muvofiqligi; 

•  davlat  byudjeti  tizimi  byudjetlarining  balansliligi  va  o‘zaro 

bog‘liqligi; 

•  davlat byudjeti tizimi byudjetlari daromadlarini prognoz qilish 

va xarajatlarini rejalashtirish; 

                                                 

85

  Darslikning  19-20-boblarini  yozishda  “O‘zbekiston  Respublikasining  Byudjet  kodeksi”  asos  qilib  olindi

. 

Bu 

o‘rinlarda

 

“Byudjet tizimi” va “Davlat byudjeti tizimi” iboralari bir xil tarzda talqin qilinadi. 

437