Ta’minot, boshqaruv va h k. ham mavjudligi bilan

mablag‘larning foydalanilganligini inobatga olgan holda davlat 

byudjeti  mablag‘larini  taqdim  etish.  Byudjetdan  moliyalashtirish 

ko‘rsatkichlarning  bajarilishiga  bog‘liqligi  moliyaviy  organlarga 

korxona, tashkilot va muassasalarning faoliyati ustidan samarali va 

ta’sirchan nazoratni amalga oshirishga imkon beradi; 

•  davlat byudjeti mablag‘larining qaytariluvchan emasligi. 

Davlat  byudjeti  mablag‘lari  subyektlarga  ularni  majburiy  ravishda 

byudjetga qaytarmaslik sharti bilan taqdim etiladi; 

425 

•  davlat  byudjeti  mablag‘larining  tekinligi  (bepulligi). 

Byudjetdan  mablag‘lar  subyektlarga  foiz  ko‘rinishida  qandaydir 

daromadlarni  davlatga  to‘lamasdan  yoki  mablag‘larni  to‘lashning 

boshqa ko‘rinishlarisiz ajratiladi. 

Byudjetdan  moliyalashtirish  amaliyotida  umumiy  tamoyillar 

bilan  birgalikda  xususiy  prinsiplardan  ham  foydalaniladi.  Ularning 

tarkibiga quyidagilar kiradi: 

•  davlat  byudjeti  mablag‘larini  faqat  ishlab  chiqarishni 

kengaytirish xarajatlariga ajratish; 

•  davlat  byudjeti  mablag‘larining  hajmini  aniqlashda  “qoldiq” 

yondashuvidan foydalanish;  

•  byudjetdan  moliyalashtirishda  rejalashtirilayotgan  xarajatlarni 

kredit usuli orqali ta’minlash bilan birgalikda foydalanish; 

•  korxonalarning  moliyaviy  holatini  davlat  byudjeti  orqali 

tartibga solish prinsipi va boshqalar. 

Davlat 

byudjeti 

mablag‘lari 

amaliyotida 

byudjetdan 

moliyalashtirishning  turli  usullaridan  foydalaniladi.  Uning  quyidagi 

ikki usulini alohida ajratib ko‘rsatish mumkin: 

•  “netto-byudjet”  tizimi  bo‘yicha  moliyalashtirish.  Pul 

mablag‘larini  taqdim  etishning  bu  usuli  shu  bilan xarakterlanadiki, 

unga  ko‘ra  davlat  byudjeti  mablag‘lari  tasdiqlangan  byudjetda 

ko‘zda tutilgan xarajatlarning cheklangan bir qismiga ajratiladi; 

•  “brutto-byudjet”  tizimi  bo‘yicha  moliyalashtirish.  Bu  usul 

byudjetdan  to‘liq  moliyalashtiriladigan  korxona  va  tashkilotlar 

uchun  qo‘llaniladi.  Davlat  byudjeti  mablag‘lari  bu  holda  davlat 

byudjeti  tashkilotini  joriy  saqlash  va  uning  faoliyatini  kengaytirish 

bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlarning barcha turlari uchun ajratiladi. 

Pul  mablag‘larini  taqdim  etishning  yuqorida  keltirilgan  usullari 

byudjetdan  moliyalashtirishning  quyidagi  shakllari  yordamida 

amalga oshiriladi: 

•  davlat byudjeti tashkilotini saqlash uchun mablag‘lar; 

•  davlat  va  mahalliy  o‘zini  o‘zi  boshqarish  organlarining 

shartnomalari  bo‘yicha  yuridik  va  jismoniy  shaxslar  tomonidan 

bajarilgan tovarlar, ishlar va xizmatlarni to‘lash uchun mablag‘lar; 

•  aholiga transfertlar; 

•  jismoniy va yuridik shaxslarga subvensiya va subsidiyalar; 

•  quyi  byudjetlarga  va  davlatning  byudjetdan  tashqari 

jamg‘armalariga dotatsiya, subvensiya va subsidiyalar; 

---

448 

• Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg‘armalari byudjetlari, 

shuningdek‚  soliq  va  davlat  byudjeti  siyosatining  asosiy 

yo‘nalishlari  loyihalarini  ko‘rib  chiqish  hamda  tegishli  xulosa 

taqdim  etish  uchun  O‘zbekiston  Respublikasi  Hisob  palatasiga 

yuboradi; 

• byudjetnoma loyihasini ko‘rib chiqadi va tasdiqlaydi; 

• byudjetnomani  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining 

palatalariga taqdim etadi; 

• davlat  boshqaruvi  organlarining  Davlat  byudjetini  va  davlat 

maqsadli  jamg‘armalari  byudjetlarini  ijro  etish  borasidagi 

faoliyatini muvofiqlashtirib boradi hamda nazorat qiladi; 

• Davlat  byudjetining  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlarining  ijrosi  to‘g‘risidagi  hisobotlarni  har  chorakda  ko‘rib 

chiqadi; 

• o‘tgan  moliya  yili  uchun  Davlat  byudjetining  va  davlat 

maqsadli 

jamg‘armalari 

byudjetlarining 

ijrosi 

to‘g‘risidagi 

hisobotlarni  tashqi  audit  o‘tkazish  hamda  baholash  uchun 

O‘zbekiston Respublikasi Hisob palatasiga yuboradi; 

• Davlat  byudjetining  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlarining  tegishli  davrdagi  ijrosi  to‘g‘risidagi  hisobotlarni 

tasdiqlash  uchun  O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisining 

Qonunchilik palatasiga taqdim etadi; 

• Qonunchilikda  nazarda  tutilgan  holatlarda  moliya  yili 

mobaynida  Davlat  byudjeti  va  davlat  maqsadli  jamg‘armalari 

byudjetlari  parametrlariga  o‘zgartirishlar  kiritish  to‘g‘risidagi 

takliflarni ko‘rib chiqadi; 

• O‘zbekiston 

Respublikasi 

respublika 

byudjetining 

qo‘shimcha  manbalaridan  foydalanish  to‘g‘risida  qarorlar  qabul 

qiladi; 

• O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  zaxira 

jamg‘armasi  mablag‘laridan  foydalanish  to‘g‘risida  qarorlar  qabul 

qiladi. 

• O‘zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasi  qonun 

hujjatlariga  muvofiq  davlat  byudjeti  sohasida  boshqa  vakolatlarni 

ham amalga oshirishi mumkin.