13. maruza matni7

 

Ishlab  chiqarish  sharoitadagi  dala  tajribalarining  xususiyatlari. 

Xududlarda  joylashgan  xo’jaliklar  yer  sharoitining  bir-biridan  farqi  va  ko’pincha, 

dehqonchilikning og’ir sharoitlarida bajarilishi bu yerlarda o’tkaziladigan tajribalar 

uslubiyatining  ba’zi  bir  tomonlari  o’zgarishiga  olib  keladi.  Har  qanday  sharoitda 

ham baribir o’rganiladigan amallar  va texnologiyalar  ushbu  xo’jalik  hosildorligini 

PDF created with pdfFactory Pro trial version 

www.pdffactory.com

---

 

43

ko’tarishga  qaratiladi.  Shuning  uchun  bu  yangi  amallar  va  texnologiyalar  joyning 

xususiyatini  e’tiborga  olib,  bir  necha  yillik  tajribalar  asosida  mana  shu 

xo’jaliklarga  joriy  etiladi.  Bu  tajribalar  esa  aynan  shu  xo’jaliklar  sharoiti, 

texnologiyasi va ekin turi agrotexnikasiga mos holda o’tkaziladi. Yuqoridagilardan 

tashqari bu tajribalar joylardagi talablardan kelib chiqqan  holda ba’zi eksperiment 

rejalari  o’zgartirilishi  mumkin.  Bu  o’zgartirilishlar  albatta  atrofdagi  qo’shni 

xo’jaliklar  sharoitlarini  ham  hisobga  olinib  qilinadi.  Ba’zi  bir  holatda  bitta  ilmiy 

korxona  bu  xo’jaliklar  talabidagi  keng  muammolarni  yechish  imkoniyatiga  ega 

bo’lmasligi mumkin. 

 

Ishlab  chiqarish  sharoitida  xo’jaliklarda  tajriba  uyushtirishda  ikki  narsaga 

e’tibor berish kerak:  

 

1.  Tajribani  alohida  ajratilgan  uchastkada  emas,  balki  xo’jalikning  ekish 

oborotida (aylanmasida) bo’lgan uchastkalardan birida o’tkazish; 

 

2.  Variantlar  ekish  va  ularga  ishlov  berish  xo’jalik  agrotexnikasi  bilan  

bog’angan bo’lishi kerak. Ba’zi bir holatlar, masalan, ximikatlar, navlar urug’i kam 

miqdorda  bo’lganda  kichkina  yer  uchastkasi  bilan  chegaralanib  qolish  bundan 

mustasno. 

 

Tajriba dasturida variantlar ko’p bo’lmasligi kerak (3-4 ta xolos). Uslubiyati 

va  ekish  texnologiyasi,  o’simliklarga  ishlov  berishda  xo’jalik  bilan  bir  xil  bo’ladi 

va  ishlab  chiqarish  jarayonlarini  qiyinlashtirmaydi.  Xo’jalik  sharoitida  tajriba 

natijasining  mavaffaqiyatli  bo’lishini:  1).  izlanish  maqsadini  dasturda  to’g’ri 

belgilash;  2).  xo’jalik  rahbarlarining  tajribaga  bo’lgan  munosabatlari;  3).  tajriba 

uslubiyati talablarning to’g’ri bajarilishlari belgilaydi. 

 

Chunki,  xo’jalik  sharoitida  tajriba  o’tkazish  faqatgina  tadqiqotchining  ishi 

emas,  bu  butun  bir  jamoa  ishidir.  Shuning  uchun  ham  bu  kabi  tajribalar  ilmiy 

ishlab chiqarish tajribalari deyiladi. Xo’jaliklarda amalga oshiriladigan tajribalar 4 

xilga bo’linadi: 

1. Namuna tajribalari. 

 

2. Aniq taqqos tajribalari. 

 

3. Yangi agrotexnika samaradorligini o’rganish.  

 

4. Ko’rgazmali tajribalar.