13. maruza matni7

Tabiiy  fizik  hodisalar  natijasida  tuproq  eroziyasini  o’rganish  uchun 

tashkil  etilgan  dala  tajribalarining  xususiyatlari.  Xalq  xo’jaligining  qishloq 

xo’jaligi,  suv  xo’jaligi,  yo’l  qurilishi  tarmoqlari  va  energetik  sohalarga  suv  va 

shamol  ta’siri  oqibatida  sodir  etiladigan  eroziya  prosessi  beqiyos,  tiklab  bo’lmas 

zarar  keltirishi  mumkin.  Bu  qishloq  xo’jaligi  ekinlarining  yakson  qilinishi 

bilangina  chegaralanib  qolmay,  balki  tuproqning  hosil  bera  oladigan  qatlamining 

batamom  yuvilib  ketishidir.  Natijada  bu  yerlar  tuproq  eroziyasiga  uchrab,  uzoq 

davrga qishloq xo’jalik oborotidan chiqib ketadi. 

 

Eroziya  jarayonlarining  vujudga  kelishi,  rivojlanish  qonuniyatlari  va  unga 

qarshi  samarali  tadbirlarni  qidirib  topish  uchun  mintaqalarda  ko’pgina  oliy  o’quv 

yurtlari  va  ilmiy  muassasalar  shug’ullanadilar.  Eroziya  muammosini  o’rganishda 

murakkab  masalalardan  biri  eroziya  jarayonining  kattaligi,  shamol  tezligi  va 

suvning  miqdori  hamda  tezligi  orasida  bir-biri  bilan  bog’liq  holda  variasiya 

berishidir. Buning sodir bo’lishi haqida faqat metereologik tomondan ma’lumotlar 

berish mumkin.  

 

Amaliyotda  yaratilib,  tuproq  eroziyasiga  qarshi  ishlatilayotgan  kompleks 

tadbirlarning qanchalik samaradorligini o’rganish uchun tashkil etilgan tajribalar 6-

8  yildan  kam  bo’lmagan  kuzatuv  siklini  egallaydi.  Chunki  bu  tajriba  kuzatuvlari 

har xil ob-havoli, ko’p yillikni qamrab olishi shart ekanligi ma’lum. 

 

Eroziyaga  qarshi  tadbirlar  sinalayotgan  tajribalarda  yana  bir  xususiyati 

shundan  iboratki,  tajriba  uchun  olingan  variantlar  bo’lakchalari  o’ta  keng 

bo’laklarga  ega  bo’lishidir.  Bunda  tabiiy  eroziya  prosessini  to’laroq  egallab 

yetarlicha  obyektiv  ashyolar  to’plash  imkoniyati  tug’iladi.  Ushbu  regionda  tabiiy 

eroziya xususiyati batafsil yoritiladi.