O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent moliya instituti

v) «Xalq kapitalizmi» 
Ikkinchi Jahon urushidan keyin institutsionistlar o‗zlari oldin taklif 
qilgan 
«boshqaruvchilar 
inqilobi» 
va 
«jamoa 
kapitalizmi» 
konsepsiyalarini  davom  ettirdilar.  Mazkur  konsepsiyaga  binoan  hozirgi 
zamon  g‗arb  mamlakatlarida  hokimiyat  ayrim  shaxslar  qo‗lida  emas, 
balki  jamoalar,  eng  avvalo,  texnokratlar  va  menejerlar  qo‗lida  bo‗ladi. 
Bu  mulkning  juda  ko‗p  mayda  aksionerlar  o‗rtasida  bo‗linib  ketishi 
bilan  va  ishlab  chiqarish  jarayonining  qiyinlashishi  bilan  bog‗liq. 
Institutsionalistlar  tomonidan  ishlab  chiqilgan  iqtisodiy  fandagi  boshqa 
yo‗nalish  –  iqtisodiy  rivojlanish  nazariyasidir.  Bunda  asosiy  e‘tibor 
iqtisodiy  o‗sishning  texnikaviy-xo‗jalik  omillari  (texnikaning  rivoj-
lanish  darajasi,  ijtimoiy  mahsulotdagi  investitsiyalar  ulushi  va  b.)ga 
qaratilgan. 
XX  asrning  40-yillari  «xalq  kapitalizmi»  konsepsiyasi  shakllandi, 
unda  XIX  asr  oxiridan  boshlab  kapitalistik  tizimda  yuz  bergan 
o‗zgarishlar  qayd  etiladi.  Yirik  korporatsiyalar  va  davlat  tomonidan 
bozorning  tartibga  solinib  turilishi  bozordagi  beqarorlikni  va  ortiqcha 
ishlab chiqarish inqirozini bartaraf  etishga  imkon  beradi.  Aksiyalarning 
keng tarzda tarqalishi yollanma ishchilarni kapital egalariga aylantiradi, 
bu  hol  asta-sekin  kapitalistlar  bilan  yollanma  ishchilar  o‗rtasidagi 
qarama-qarshilikka  barham  beradi.  Davlatning  faol  qayta  taqsimlash 
siyosati,  keng  aholi  qatlamining  mulkchilikda  va  kichik  biznesda 
qatnashishi, yuqori iqtisodiy o‗sish sur‘atlari tufayli umumiy farovonlik 
darajasining  oshishi  –  bular  hammasi  ijtimoiy  guruhlar  o‗rtasidagi 
tafovutni yo‗qotadi, sinfiy ixtilof asosini bartaraf etadi. 
Mazkur  o‗zgarishlar  jamiyatning  ijtimoiy-psixologik  holatiga 
ijobiy ta‘sir ko‗rsatdi va iqtisodiy rivojlanishga imkoniyat yaratib berdi. 
Bu  xususida  R.Xeylbruner  tasdiqlaganidek:  «kapitalizm  yangi  tizim 
tufayli  ancha  diqqatga  sazovor  va  hech  qachon  boshidan  kechirmagan 
uzoq  muddatli  iqtisodiy  o‗sish  yo‗liga  o‗tdi…  Ushbu  tizim  tufayli 
sanoati  rivojlangan  mamlakatlarda  aholining  keng  qatlamini  o‗z  ichiga 
olgan mislsiz gullab-yashnash qo‗lga kiritildi».