Namangan muhandislik-qurilish instituti "menejment" kafedrasi r. Ismatov, O. Ahmedov

Mahsulot  sifati  deb,  mana  shu  mahsulotga  nisbatan  qo’yilgan  xalq  ehtiyoji 
talablarini  qondirilish  darajasi,  ularning  xossa  xususiyatlari,  tashqi  ko’rinishi, 
ishlatilishining qulayligiga aytiladi. 
Sifatni shakllantiruvchi elementlar sifat ko’rsatkichlari deyiladi va turlicha  usullar 
yordamida aniqlanadi. 
Mahsulotning texnikaviy tavsifi orqali aniqlanuvchi tovarlar yaroq-liligining asosiy 
elementlari  konstruktsiya  sifati  deyiladi.  Konstruktsiya  sifatini  takomilashtirilishi  bilan 
uning qiymati ham ortadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Баµо 
tannarx 
 Q
1
       Q
2 
    Q
3 
    
Q
4
 
Pulda
g
i i
fod
as
i 

---

 
 
35 
1.-rasm. Konstruktsiya sifati. 
1-rasmda  konstruktsiya  sifatining  uning  bahosi  va  tannarxiga  bog’liqligi 
ko’rsatilgan. Grafikning tannarx va baho egri chiziqlarining kesishuv nuqtalari Q
1
 va Q
2
 
bilan  ajratilgan  qismi  rentabellikni  ifodalaydi.  Baho  va  tannarx  egri  chiziqlari  orasidagi 
eng katta masofani belgilovchi Q
0 
nuqtasi eng yuqori foydani ta’minlovchi konstruktsiya 
sifatini ifodalaydi. 
Raqobatlashuvchi  mahsulotlar  mavjud  bo’lgan  sharoitda  korxona  mahsulotini 
realizatsiya qilishda iqtisodiy strategiya va taktikaning turli variantlaridan eng muqbilini 
tanlashi  kerak.  Bunda  sarf-harajatlar  ortiqroq    bo’lsada  yuqori  sifatni  ta’minlovchi  Q
3
 
konstruktsiya  sifatida  yoki  tannarxning  pasaytirilishiga  asoslangan  Q
4
  konstruktsiya 
sifatida to’xtash mumkin. 
Odatda,  ishlab  chiqarishdagi  sarf-harajatlarning  umumiy  miqdori  asosiy  ishlab 
chiqarish  sarf-harajatlari  hamda  nazoratga  va  yaroqsiz,  defekt  mahsulotlarni  ishlab 
chiqarishga ketgan harajatlardan iborat bo’ladi. Nazorat  qanchalik aniq, asosli o’tkazilsa, 
defekt  mahsulotlar  ishlab  chiqarish  hisobiga  yo’qotishlar  shunchalik  qisqaradi,  nazorat 
sarf-harajatlari ortadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2 -rasm. Boshqaruv tsikli. 
Yuqorida  aytilganlardan  shuni  xulosa    qilish  mumkinki,  texnikaviy  nazoratni 
amalga oshirish bilan bir  qatorda sifatni boshqarishning boshqa uslublarini ham yoddan 
chiqarmaslik  kerak.  Boshqaruv  o’zi  nima?  Boshqaruv  -  korxona  sharoitida  aylanma 
tsiklda  amalga  oshuvchi    “rejalashtirish-amalga  oshirish-nazorat-boshqaruv” 
jarayonlarining yig’indisidir. 2-rasmda boshqaruv tsikli keltirilgan. 
Boshqacha aytganda boshqaruvning bu tsikli korxonada sifatni boshqarishning asosi 
hisoblanadi. 
Rejalashtirish funktsiyasi loyihalashtirish bosqichida korxona rahbariyati tomonidan 
bozordagi  talab-taklifni,  kapital  sarf-harajatlarining  samaradorlik  koeffitsentini, 
korxonaning  texnik  darajasini,  nazoratning  samaradorligini  hisobga  olgan  holda  amalga 
oshirilib, mahsulotning sifati darajasini aniqlashni nazarda tutadi. 
Boshqaruv 
ta’siri 
Rejalashtirish 
nazorat
 
Amalga 
oshirish
 
ошириш 

---

 
 
36