Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

6.3. Iste’mol va jamg’arishga o’rtacha hamda chegaralangan  moyillik 
Makroiqtisodiy tahlil jarayonida iste’mol va jamg’arish funktsiyalarini yanada 
to’laroq bilish uchun iste’mol va jamg’arishga o’rtacha moyillik va chegaralangan 
moyillik tushunchalarini mohiyatini anglab olishimiz lozim. 
Iste’molga  o’rtacha  moyillik  deganda  tasarrufidagi  daromaddagi  iste’mol 
xarajatlarining ulushi tushuniladi, ya’ni: 
                                             S 
                         APC = ------------- x 100 
                                           Yd 
bunda: APC – (average propensity to consume) iste’molga o’rtacha moyillik. 
Tasarrufidagi    daromaddagi  jamg’arish  ulushini  jamg’arishga  o’rtacha 
moyillik deb ataladi, ya’ni: 
                                  S          
       APS   =    --------------- x 100 
                                 Yd  
Bunda:  APS    ((average  propensity  to  saving)  –  jamg’armaga  o’rtacha 
moyillik. 
Misol  uchun,  tasarrufidagi  daromad  darajasi  410  va  530  shartli  birlikka  va 
iste’mol  darajalari  405  va  495  shartli  birlikka  teng  bo’lgan  holatlar  uchun 
iste’molga o’rtacha moyillikni hisoblaymiz, ya’ni: 
ARS =(405 / 410) x 100  = 98, 78% yoki 0,98; 
ARS = (495 / 530) x 100  = 93,39% yoki 0,93 ga teng. 
    Demak, bu misollardan ko’rinib turibdiki, tasarrufidagi daromadlar miqdori 
ko’payib  borishi  bilan  uning  tarkibidagi  iste’mol  ulushi  kamayib  va  aksincha 
jamg’arma  ulushi  ko’payib  boradi.    Bu  holatni  Keynsning  “asosiy  psixologik 
qonun”i bilan izohlash mumkin.  “Mavjudligiga nafaqat aprior tasavvurlarga ko’ra, 
bizning  inson  tabiatini  bilishimizdan  kelib  chiqib  shuningdek   o’tmish  tajribasini 
sinchiklab  o’rganish  asosida  biz  to’liq  ishonishimiz  lozim  bo’lgan  asosiy 

---

 
65 
 
psixologik qonun shundan iboratki kishilar daromadlari o’sishi bilan, odatda,  o’z 
iste’mollarini oshirishga moyillar, ammo daromadlari o’sgan darajada emas”
*
 
   Soliqlar to’langandan keyin qolgan daromadning bir qismi iste’mol qilinadi, 
ikkinchi  qismi  esa  jamg’ariladi,  shu  tufayli  ham  iste’molga  va  jamg’arishga 
o’rtacha moyillik yig’indisi 100% ga yoki koeffitsient ko’rinishda 1 ga teng:  ARS 
+ ARS = 100% yoki 1. 
Uy  xo’jaliklari  tasarrufidagi  daromadlarining  o’sgan  qismini  yo  iste’mol 
qiladi, yoki jamg’aradi. 
Iste’moldagi o’zgarishlarning shu o’zgarishni keltirib chiqargan tasarrufidagi 
daromad o’zgarishdagi ulushi iste’molga chekli moyillik deyiladi.