Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

14-chizma. Jamg’arish grafigi 
Jamg’arish  grafigi  daromad  bilan  jamg’arish  o’rtasidagi  bog’liqlikni 
ifodalaydi.  Vertikal  o’qdagi  har  bir  nuqta  jamg’arma  miqdorini  bildiradi  va 
daromad  bilan  unga  muvofiq  keladigan  iste’mol  hajmi  o’rtasidagi  farq  sifatida 
aniqlanadi (S= Yd - S). Boshlang’ich daromad darajasida jamg’arish nolga (0) teng 
bo’lgan  holda  ixtiyordagi  daromad  hajmi  o’sib  borishi  bilan  uning  miqdori  ham 
oshib boradi. 
 
 

---

 
63 
 
6.2. Iste’mol va jamg’arish funksiyalari 
  Bobning  birinchi  savolida  keltirilgan  gepotetik  ma’lumotlar  va  grafiklarga 
tayanib iste’mol funktsiyasini yozamiz: 
C  =  a  +  b  x  Yd        ,  bu  erda:  a  –  avtonom  xarajatlar;  Yd  –  tasarrufidagi 
daromad   (Yd =Y-T),  bu erda: T – soliqlar; 
b  –  iste’mol  hajmining  tasarrufidagi  daromadga  bog’liqligini  ifodalovchi 
koeffitsient, boshqacha aytganda iste’molga chegaralangan moyillik. 
                               ΔS 
                  b  =  --------- x 100   
                             Δ Yd 
Demak, iste’mol hajmi avtonom iste’molga, tasarrufidagi daromad hajmiga va 
iste’mol hajmining tasarrufidagi daromad o’zgarishiga ta’sirchanligiga bog’liq.  
Jamg’arish  grafigini  ham  iste’mol  grafigiga  o’xshab  algebraik  ifodalash 
mumkin, ya’ni jamg’arish funktsiyasi quyidagi ko’rinishga ega: 
         S = -a + (1 -b) x Yd 
Iste’mol va jamg’arish hajmiga tasarrufidagi daromad dinamikasidan tashqari 
quyidagi omillar, to’g’rirog’i bu omillardagi o’zgarishlar ham ta’sir ko’rsatadi: 
1. Uy xo’jaliklari daromadlari. 
2. Uy xo’jaliklarida to’plangan mulk hajmi. 
3. Narxlar darajasi. 
4. Iqtisodiy kutish. 
5. Iste’molchilar qarzlari hajmi. 
        6.  Soliqqa tortish hajmi. 
Dastlabki besh omil ta’sirida iste’mol va jamg’arish grafiklari o’zaro teskari 
tomonga  siljiydi.  Bu  besh  omil  ta’sirida  joriy  tasarrufidagi  daromad  tarkibida 
iste’mol  va  jamg’arish  ulushi  nisbatlari  o’zgaradi.  Soliqqa  tortish  darajasining 
o’zgarishi  ixtiyordagi  daromad  hajmini  o’zgartirgani  tufayli    uning  ta’sirida 
iste’mol va jamg’arish grafiklari bir tomonga qarab  siljiydi. Iste’mol funktsiyasini 
aniqlash  borasidagi  tadqiqotlar,  uning  hajmi  shuningdek  aholining  daromadlari 

---

 
64 
 
hajmi va to’plagan mulki ko’lamiga ko’ra tabaqalanishi darajasi hamda aholining 
soni va yoshiga ko’ra tarkibiga ham bog’liqligini ko’rsatdi.