Muvozanatli deb tushuniladi. Ammo, har qanday iqtisodiy tizimning bunday holati hayoliydir

 
4.4. Aksilinflyatsiya siyosati 
Aksilinflyatsiya  siyosat  -    narxlar  umumiy  darajasini  barqarorlashtirish, 
inflyatsion keskinlikni yumshatishga yo’naltirilgan makroiqtisodiy siyosat. 
Aksilinflyatsiya siyosati  inflyatsiyani yuzaga keltirgan sabablarni tugatishga 
qaratilgan  faol  va  inflyatsiya  sharoitlariga  moslashishga  qaratilgan  passiv  
ko’rinishda bo’lishi mumkin.  
Aksilinflyatsiya siyosati o’z ichiga quyidagilarni  oladi: 
   -yalpi talabni  tartibga solish; 
    -yalpi taklifni tartibga solish. 
Keynschi  iqtisodchilar  birinchi  yo’nalish  tarafdorlari  bo’lib,  ular  davlat 
buyurtmasi va arzon kredit  hisobiga  samarali talabni shakllantirish asosida yalpi 
taklif  darajasini  ko’tarish  mumkin  deb  hisoblashadi.  Hukumatning  bu  tadbirlari 
iqtisodiy pasayishni qisqartiradi va ishsizlikni kamaytiradi. 
Ammo  bunday  aksilinflyatsiya  siyosati  davlat  byudjeti  taqchilligini  yuzaga 
keltiradi va qo’shimcha pul emissiyasiga ehtiyoj tug’diradi. Keyns davlat byudjeti 
taqchilligini davlat tomonidan olinadigan uzoq muddatli qarzlar hisobiga qoplashni 
taklif etgan. 
Aksilinflyatsiya  siyosatining  monetarstik  yo’nalishi  tarafdorlari  keyinchalik, 
keynschilarning  inflyatsiyaga  qarshi  kurash  bo’yicha  takliflari  doimo  samara 
beravermagach  va  kamchiliklari  yuzaga  chiqib  qolgach  yuzaga  keldi.  Jumladan,  
bir  qator  mamlakatlarda  davlat  qarzi  haddan  oshib  ketdi.    Bunday  sharoitda 
monetaristlar  radikal  asilinflyatsiya  usullarini    taklif  etishdi.  Ular  yalpi  talabni 
konfiskatsiya  tipidagi  pul  islohoti  o’tkazish  hisobiga    cheklash  va  byudjet 
taqchilligini ijtimoiy dasturlarni qisqartirish kamaytirishni taklif etishdi.  
Monetaristlar  inflyatsiya  aynan  pul  bilan  bog’liq  hodisa  bo’lganligi  sababli 
shok  terapiyasi  pul  massasining  o’sish  sur’atlarini  keskin    qisqartiradi  va 

---

 
42 
 
inflyatsiya  sur’atlarini  tushiradi  deb  hisoblashadi.  Ammo  bunda  ishlab  chiqarish 
keskin pasayishi va bandlilik qisqarishi  mumkin. 
  Konfiskatsiya  tipidagi  shok  terapiyasi  ko’rinishlaridan  biri  bo’lib 
daromadlarning  va  narxlarning    nominal  darajalarini  o’zgartirmagan  holda    eski 
pullarni   belgilangan nisbatda yangisiga alishtirishtirish hisoblanadi.  
Bunday  tadbirlar  aholi  tomonidan  ohir  qabul  qilinishi  sababli,u  qisqa 
muddatda samara berishi zarur. 
 Monetaristlar tomonidan taklif qilinayotgan aksilinflyatsiya siyosatining yana 
bir  ko’rinishi  -  inflyatsiya    sur’atlarini  asta  sekinlik  bilan  pasaytirib  borish  ( 
graduallash  )  usulidir.  Bu  usulda  inflyatsiya  sur’atlari  pul  massasini  ko’p 
marotalaba,  lekin  oz  ozdan  kamaytirish    orqali    pul  massasining  o’sish  sur’atini 
pasaytirishni  ko’zda  tutadi.    Graduallash  usuli        inflyatsiyani  asta  sekinlik  bilan 
pasaytira borib iqtisodiyotda chuqur pasayishni oldini olish imkonini beradi.  
 Graduallash usulini qo’llash  pul massasi va narxlar darajasining yillik o’sish 
sur’ati 20-30 foizdan oshmaganda  muvaffaqiyatli bo’ladi, deb hisoblanadi. 
 Aksilinflyatsiya  siyosatining    monetar  usullarga  muqobil  bo’lgan  
variantlaridan biri  narxlar va daromadlarni  tartibga solish  siyosatidir.  Bu usul 
daromadlarning  o’sishi  va    narxlarning  o’sishini    muvofiqlashtirishni  (  adaptiv 
siyosat)  ko’zda tutadi.  
  Daromadlar va narxlarni  tartibga solish siyosatini amalga oshirish  hukumat 
tomonidan    narxlar  (narxlar)    va  daromadlar  darajalarini  muzlatib  qo’yish,  pul 
ko’rinishidagi  ish  haqining  o’sishini    o’rtacha  mehnat  unumdorligining  o’sishiga 
bog’lab qo’yish orqali  amalga oshiriladi. 
    Soliqlar  tarkibini o’zgartirish, yalpi soliq tushumlaridagi to’g’ridan-to’g’ri 
soliqlarning  ulushini    kamaytirish,  bilvosita  soliqlar  ulushini    ko’paytirish,  soliq 
stavkalarini  pasaytirish,  ularning  rag’batlantirish  funktsiyalarini  kuchaytirish, 
davlat  byudjeti  xarajatlarini  pasaytirish  kabilar  ham  inflyatsiyaga  qarshi  kurash 
tadbirlari hisoblanadi. 

---

 
43 
 
   Aksilinflyatsiya  siyosatining  u  yoki  bu  turini  tanlash  inflyatsiya 
jarayonlarining xususiyatiga bog’liq. 
  Inflyatsiyaning yuqori sur’atlarini oldini olish uchun hukumat quyidagilarni 
ta’minlashi kerak: 
- samarali soliq tizimini va  davlat xarajatlari ning baaqarorligini; 
- pul massasi va milliy daromadning bir maromdagi o’sish sur’atlarini; 
- “inflyatsiyani import qilish” ga yo’l qo’ymaslik.