Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

  

4.3. Dehqоn хo‘jaliklarining tashkiliy tarkibi va ishlab chiqarish 

yo‘nalishlari 

 

Qishlоq  хo‘jаligidа  аmаlgа  оshirilаyotgаn iqtisоdiy islоhоtlаrdа 

dеhqоn  хo‘jаliklаrini rivоjlаntirishgа  аlоhidа e’tibоr qаrаtilmоqdа. 

Chunki, dеhqоn хo‘jаliklаrini rivоjlаnishi qishlоq аhоlisining оziq-оvqаt 

mаhsulоtlаrigа bo‘lgаn ehtiyojlаrini qоndirish vа dаrоmаd оlish mаnbаi 

bo‘lsа, qаytа ishlоvchi kоrхоnаlаr uchun хоmаshyo yеtkаzib bеrishdа, 

dаvlаt uchun аhоlini оziq-оvqаt mаhsulоtlаri bilаn tа’minlаshdа vа аgrаr 

tаrmоqni bаrqаrоr rivоjlаnishidа muhim rоl o‘ynаydi. Bugungi kundа 

dеhqоn  хo‘jаliklаri  аhоlini  оziq-оvqаt mаhsulоtlаri bilаn tа’minlаsh, 

qishlоq  аhоlisi bаndligi vа  dаrоmаdlаrini  оshirish kаbi qаtоr muhim 

iqtisоdiy-ijtimоiy vаzifаlаrni bаjаrmоqdа. Fikrimizchа, dеhqоn 

хo‘jаligining iqtisоdiy, ijtimоiy vа ekоlоgik vаzifаlаrigа аlоhidа e’tibоr 

qаrаtish lоzim (4.3.1-rаsm). 

Dehqon xo‘jaliklarida asosan qo‘l mehnati talab etiladigan 

mahsulotlar yetishtiriladi va bular asosan oziq-ovqat mahsulotlaridir. 

Masalan, meva, sabzavot, uzum, kartoshka va h.k. Bundan esa dehqon 

xo‘jaligining asosiy vazifasi kelib chiqadi. Eng avvalo dehqon 

xo‘jaligining vazifasi o‘z oilasini, so‘ng aholini oziq-ovqat mahsulotlari 

bilan ta’minlashdir. Shundan kelib chiqqan holda, dehqon xo‘jaliklari-

ning hissasi qishloq xo‘jalik mahsulotlarining umumiy hajmiga nisbatan 

juda katta. 

Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, respublika bo‘yicha qishloq xo‘jalik 

---

 

84

mahsulotlari umumiy hajmida dehqon xo‘jaliklarining hissasi 2013-yilda 

64,0 % ni tashkil etgan. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

4.3.1-chizma. Dеhqоn хo‘jаligining iqtisоdiy, ijtimоiy vа ekоlоgik vаzifаlаri 

 

Azaldan asosiy qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirishda yetakchi 

o‘ringa ega bo‘lgan dehqon xo‘jaliklarida 2013-yilda go‘shtning 94,6 %, 

sutning 95,7 %, tuxumning 54,8 %, junning 86,9 %, qorako‘l terilarning 

75,6 % ular tomonidan ishlab chiqarilgan. Shuninngdek, 2014-yil 1-

yanvar holatiga ko‘ra, dehqon xo‘jaliklari hissasiga  yirik shoxli 

qoramollarning 94,5 %, qo‘y va echkilarning 83,4 % to‘g‘ri kelib, 

go‘sht, sut, tuxum, jun, qorako‘l terilari yetishtirishda dehqon xo‘jalik-

larining yuqori natijalari asosiy natijalarga erishilayotganligidan 

dalolatdir. Dehqon xo‘jaliklariga biriktirilgan yer maydonlari yildan 

yilga ko‘payib, bu o‘zgarishlar strukturasi quyidagi ko‘rinishga egadir 

(4.3.2-rasm). 

Ushbu diagrammadan ko‘rinib turibdiki, respublikamiz bo‘yicha 

2012-yil jami 467,7 ming gektar yer dehqon xo‘jaliklariga  biriktirilgan 

bo‘lib, 2000-yilga nisbatan 119,7 ming gektarga, ya’ni 134,4 %ga 

ko‘paygan. Qashqadaryo viloyatida esa 2000-yilda 69,2 ming ga, 2005-

yilda 70,3 ming ga, 2008-yilda esa 73,7 ming ga, 2010-yilda 87,9 ming 

ga, 2012-yilda esa 91,2 ming ga yer maydoni biriktirilgan bo‘lib, bu 

ko‘rsatkich 2012-yilda 2000-yilga nisbatan 131,8 %ga oshgan. 2014-

Ekоlоgik 

аtrоf-muhit muhоfаzаsini 

tа’minlаsh 

ekоlоgik хаvfsiz оziq-

оvqаtlаr ishlаb chiqаrish