Dehqon fermer xujaligi iqtisodiyoti. Dehkan farming economy

Qashqadaryo viloyati Kasbi tumani «Shuhrat o‘g‘li G‘olibjon» fermer 

xo‘jaligining moliyaviy natijalari tahlili 

Yillar 

t/r Yozuvning 

mazmuni O‘/b

2012 2013  2014 

2014-yilda 

2012-yilga 

nisb. o‘zg. %

1 

Mahsulot (tovar va 

xizmat)larni sotishdan 

sof tushum  

ming

so‘m 90070,0 119772,0 131811,0 

146,34 

2 

Sotilgan mahsulot (ish 

va xizmat)larni 

tannarxi 

ming

so‘m 76303,0 83971,00 101213,0 

132,65 

3  Mahsulot (tovar va 

xizmat)larni 

sotishning yalpi 

foydasi 

ming

so‘m 13767,0 35801,0  30598,0 

222,26 

4 

Davr xarajatlari 

ming

so‘m 13061,0 32573,0  28526,0 

218,41 

 

sh.j.dan; Sotish 

xarajatlari 

ming

so‘m

3152,0 4192,0  4613,0  146,35 

5 

Ma’muriy xarajatlar 

ming

so‘m

9909,0 28381,0 23913,0  241,33 

6 

Asosiy faoliyatdan 

foyda  

ming

so‘m

706,0 3228,0 2072,0  293,48 

7 

Umumxo‘jalik 

faoliyatidan foyda  

ming

so‘m

706,0 3228,0 2072,0  293,48 

8 

Favqulotda foyda va 

zararlar 

ming

so‘m

7560,0 9722,0  6805,0 90,01 

9 

Daromad (foyda) 

solig‘ini to‘lagunga 

qadar foyda  

ming

so‘m

8266,0 12950,0  8877,0 

107,39 

10 

Hisobot davrining sof 

foydasi  

ming

so‘m

8266,0 12950,0  8877,0 

107,39 

Manba:  Qashqadaryo viloyati Kasbi tumаni “Shuhrat o‘g‘li G‘оlibjоn” 

fеrmеr хo‘jаligining statistik ma’lumotlari asosida tuzilgan. 

 

Fermer xo‘jaligida davr xarajatlari 218,41 foizga, shu jumladan 

---

 427

sotish xarajatlari 146,35 foizga, mamuriy xarajatlar 241,33 foizga 

o‘zgargan bo‘lib, fermer xo‘jaligida asosiy faoliyat foydasi, 

umumxo‘jalik faoliyati foydasi 293,48 foizga,  favqulotda foyda va 

zararlar 90,01 foizga, soliq to‘lagunga qadar foyda 107,39 foizga, 

hisobot davrining sof foydasi 107,39 foizga o‘zgarganligini ko‘rish 

mumkin.   

Jadvalda favqulotda foyda miqdori kamayishining asosiy sababi, 

keyingi illarda mamlakatda paxta ishlab chiqarish va sotishdan olingan 

ijobiy tafovutning bir qismi fermer xo‘jaligiga moliyaviy ko‘mak 

sifatida berish yo‘lga qo‘yilgan. Buning kam yoki ko‘p bo‘lishi asosan 

jahon bozorida paxta tolasi xarid baholarining o‘zgarishiga bog‘liq. 

Agar davlatimiz paxta tolasini jahon bozorida qancha qimmat miqdorda 

sotishga erishsa bu, o‘z navbatida, beriladigan ko‘mak pullarining 

oshishiga sabab bo‘ladi. 

Fermer  xo‘jaligi faoliyatini o‘rganib, xo‘jalik rentabelligini oshirish 

iqtisodiy faoliyatini yaxshilash uchun resurslardan oqilona foydalanish, 

ishlab chiqarish   vaqtlaridan   samarali   foydalanish,    ishlab   chiqarish   

tannarxini pasaytirish,   ya’ni   muntazam   ravishda   daromad   

keltirmaydigan  xarajatlar tahlilini amalga oshirib borish, ichki va tashqi 

savdolarni yanada yaxshilash, ya’ni fermer xo‘jaliklari  faoliyatiga  

marketing  tadqiqotlari  usullarini  joriy qilish muhim ahamiyat kasb 

etishini inobatga olib   fermer   xo‘jaliklarining   rentabellik   darajasini 

oshirish uchun quyidagi modelni amaliyotga tatbiq etish yuqori 

samaradorlikka erishish imkonini beradi (20.4.1-chizma). 

Qishloq xo‘jaligining iqtisodiy samaradorligi sezilarli darajada 

intensiv ishlab chiqarish darajasiga bog‘liq. Yuzaga kelgan sharoitlarda 

ishlab chiqarishni jadallashtirishning muhim yo‘nalishi –  mahsulot 

ishlab chiqarishning jadal, resurslarni tejovchi texnologiyasini qo‘llash, 

chorvachilikda, naslchilik ishlarini, urug‘chilikni yaxshilash, o‘simlik-

larning kelajagi bor, tez pishar, yuqori hosilli, samarali navlaridan, 

chorva mollari va parrandalarning mahsuldor zotlaridan foydalanish, 

mineral va organik o‘g‘itlarning gerbitsid va qishloq xo‘jaligi ekinlarini 

himoyalashning optimal dozalarini kiritish, ozuqa bazalarini mustah-

kamlash va hokazolar. 

Qishloq xo‘jaligi ekinlarini yetishtirishda intensiv texnologiyalardan 

foydalanish iqtisodiy jihatdan foydali. Ulardan foydalanib, kuzgi 

bug‘doy yetishtirilganda hosildorlik 35–40 %ga ortishiga, tannarx 4–6 

% pasayib, 1 ga ekin maydoni hisobiga daromad 50–60 % oshishiga 

erishiladi. 

---

 428