Qizil va qora indd

Greguar (1750–1831) – revolyutsiyaga sodiqlik haqida ont ichgan 

yepiskop. Keyinchalik u revolyutsiyaning ko‘zga ko‘ringan arboblar-

idan biriga aylangan.

203-betga: Sikst Beshinchi (1521–1590) – papalik taxtiga 1585-yili 

o‘tirgan. Tarixchi Grigorio Letining yozishicha, u o‘n uch yil davomida 

o‘zini xasta ko‘rsatib yurgan va kardinallar, baribir tez kunda dun-

yodan o‘tadi, degan umidda uni papalikka saylab yuborganlar. Biroq 

saylov tugagan zahoti yangi papa qo‘ltiqtayoqni uloqtirib, gavdasini 

rostlagan-u, shu qadar jaranglatib hamd-u sano o‘qiganki, buni ko‘rib 

barcha kardinallar angrayib qolishgan.

218-betga: Barem (1709-yilda o‘lgan) – elementar arifmetika 

darsligining muallifi. Ushbu darslikdan shu qadar keng foydalanishar 

---

565

ediki, oqibatda Baremning nomi turdosh otga aylanib ketgan; «Barem 

san’ati» – arifmetika yoki «hisob-kitob ilmi».

231-betga: Magdalina haqidagi poema. Stendal, chamasi, fransuz 

shoirasi Delfina Ge (erga tekkach de Jirarden familiyasini qabul qilgan 

(1804–1855) qalamiga mansub «Magdalina» poemasini nazarda 

tutgan bo‘lsa kerak.

262-betga: Malmezon – Parij yaqinida joylashgan saroy. U Bona-

partning birinchi xotini Jozefina Bogarnening mulki bo‘lgan. Napo-

leon respublikasining Birinchi konsuli bo‘lgan kezlari 1799-yildan 

1807-yilga qadar o‘sha yerda yashagan, u taxtga o‘tirganidan so‘ng 

Malmezonni tark etgan va o‘ziga qarorgoh qilib Sen-Kluni tanlagan. 

Shunday qilib, Malmezon Napoleonning respublika rahbari payt-

idagi faoliyatining timsoliga aylangan «Jyulen uchun ham, keyingi 

avlod uchun ham Arkol ko‘prigi, Muqaddas Yelena va Malmezon 

orasida hech qanday farq yo‘q edi» der ekan, Stendal keyingi av-

lodlar ko‘zida Napoleon siyosatining katolitsizm monarxik g‘oyalar 

hamda despotizmni qayta tiklash bilan bog‘liq salbiy tomonlari 

unutilib, faqat Fransiyani tor-mor etilishdan saqlab qolgan revol-

yutsion lashkarboshi, davlat arbobi va Muqaddas Yelena oroliga 

bandi qilingan mahbus sifatida saqlanib qolajagini ko‘rsatmoqchi  

bo‘ladi.

266-betga: Kardinal Dyubua (1656–1723) – fransiyalik siyosiy 

arbob, regent, gersog Orleanskiyning ishonchli odami. U dorixonachi-

ning o‘g‘li bo‘lgan, Parijga ko‘chib kelgan, dastlabki paytlari badav-

lat xonadonlarda tarbiyachi bo‘lib xizmat qilgan. So‘ngra u gersog 

Shartrs kiy (keyinchalik gersog Orleanskiy va regent)ning tarbiya-

chisiga kotiblik qilgan va, nihoyat, gersog Shartrskiyning tarbiyachisi 

bo‘lib olgan. U nihoyatda ustomon odam bo‘lib, saroy fitnalarida faol 

qatnashgan va o‘z maqsadiga erishish yo‘lida har qanday qabihlikdan 

qaytmagan.

275-betga: Shapel (1626–1686) – Lyudovik XIV davrida yashagan 

ikkinchi darajali fransuz shoiri.

Sauti Robert (1774–1843) – ingliz shoiri. U yoshligida liberallarcha 

dunyoqarashga ega bo‘lgan, keyinchalik esa reaksiya tarafiga o‘tib 

ketgan. O‘zining «Sud sharpasi» poemasida (1821) Sauti Bayronni 

axloqsizlikda ayblagan va u haqda turli-tuman bo‘hton gaplarni 

tarqatgan.

Georg IV – 1820-yildan to 1830-yilga qadar ingliz qiroli bo‘lgan.

---

566

282-betga: Zangori lenta – Restavratsiya davridagi eng nufuzli 

orden.

283-betga: Qirolning karetasida yurish – eski tuzum va Restavrat-

siya davrida qirol ovga chiqqan kezlari saroyga tavsiya etilgan va 

alohida xizmat hamda unvonlarga ega bo‘lgan kishilargina qirol kare-

talarida yurish huquqiga ega edilar. Bu huquq ularga faqat qirolning 

shaxsiy farmoni bilan berilardi. 1760-yildan boshlab bu huquqdan 

faqat  dvoryanlik  shajarasi  kamida  XIV  asrga  borib  taqaladigan 

kishilargina foydalanishi mumkin bo‘lib qolgandi.

286-betga: Abbat Pradt (1759–1837) – Ta’sis majlisining a’zosi 

va o‘ng partiya tarafdori, Napoleon davrida katta amaldor bo‘lgan, 

1841-yili esa «Burbonlarni taxtga o‘tqazdim», – deya maqtangan. 

Shundan so‘ng u liberal bo‘lib olgan va liberal oppozitsiyani jur’atsiz-

likda ayblagan.