boshlab faoliyat ko`rsata boshladi. Ma`lumotlar tarmoq bo`yicha standartga
muvofiq strukturalashtirilgan ma’lumotlar ko`rinishida uzatiladi.
Bank xabarlari standartlarini yaratish va qayta ishlashda SWIFT tizimi firma
- mutaxassislarigina emas, shuningdek, Standartlar bo`yicha Halqaro Qo`mita,
Halqaro Savdo palatasi (ICC) ham ishtirok etadi. Natijada banklarning moliyaviy
va tijorat operatsiyalari haqidagi namunaviy xabarlar standartlari ishlab chiqildi.
Ularning ayrimlari halqaro miqyosda tan olindi. Misol sifatida
banklarning
rajadan iborat yangi - SWIFT-II
xabarlar to`іriligini
lik haqidagi
kodlar bo`yicha
essor (Slice Processor - SP) xabarlarni
barcha ma`lumotlar va xabarlarni uzatish
maxsus
lumotlar bazasida saqlanishini boshqaradi;
•
tizimni boshqarish protsessori, faqat barcha tizimni boshqarish va nazorat
Tizimda
asosiy kompleksda barcha
operatsiyalarni takrorlash uchun zahira protsessori mo`ljallangan.
hi
identifikatsiya kodlari - BIC kodlarni keltirish mumkin.
SWIFT tarmog`i standartlarida uzatiladigan ma’lumotlarning kategoriyasi,
guruh va tillari aniq belgilangan. Xabarlarni uzatishdan tashqari tizim IFT
(Interbank File Transfer) xizmati darajasida banklararo fayllar bilan almashishni
qo`llab-quvvatlaydi. Standartlarni jahon banklari amaliyotiga kiritish SWIFTning
eng asosiy yutuqlaridan biri. Bu narsa moliyaviy muassasalarga hujjatlar bilan
almashish va nizo hamda xatolardan qochish imkonini beradi. Hozirda tarmoq
asosini uchta kommunikatsiya stantsiyalari tashkil etadi.
Ular Amsterdamda
(Gollandiya), Bryusselda (Belgiya), Kalpepereda (AQSh) joylashgan. Bundan
tashqari, o`z mamlakatlaridagi mijozlarga xizmat ko`rsatuvchi regional stantsiyalar
mavjud. Zamonaviy texnologiya va talabalar SWIFT tarmog`ini zamonaviylashni
muvofiqlashtiradi. Natijada arxitekturasi to`rtta da
yaratildi:
•
Abonentning kirish nuqtasi hisoblanmish foydalanuvchining terminallari
(SWIFT Based Terminal - SBT);
•
mintaqaviy protsessor (Regional Processor - RP). Uning vazifasi
xabarlarni uzatish, protokollarni boshqarish, keluvchi
tekshirish, abonentlarga ularning ma`lumotlarini qabul qilgan
tasdiqni uzatishdan iborat. RÐ àáîíåíòlari ularga berilgan
taniydi;
•
marshrutlovchi (guruhli) prots
marshrutlashni boshqaradi,
haqidagi
xotirani saqlaydi, tizimli xabarlarni ishlab chiqadi, tizimga
asoslangan arxivni olib boradi va ular elektron nusxasining
ma’
qilish vazifasini bajaradi.
SWIFT ma’lumotlarni yuqori darajada himoyalashni ta’minlaydi.
SWIFTning asosiy talabi terminallarni ulash tartibidir. Tizim har bir foydalanuvc
uchun individual yashirin kod bilan qayd etish orqali tizimli xabarlar nazoratini
tashkil etish asosida har bir ulangan terminalni aniqlashi (tanishi) kerak. Bu xabar
maxsus qurilma yordamida shifrlanadi. Qurilmada modul bo`lib,
u tasodifiy sonlar
generatoridan foydalangan holda shifrlovchi kalitni hosil qiladi.
Foydalanuvchiga
keyingi
qayd qilish uchun yangi kod beriladi. Bu - kalitlar
almashish tartibi deb yuritiladi. Terminal aniqlanganligi tasdiqlangandan so`ng u
189
tarmoqda qayd etiladi. Barcha kodlar va kalitlar SWIFT terminaliga
mikroprotsessorlar karta (MK) yordamida kiritiladi. MKni xavfsizlik tizimi (User
Security Enhancement - USE) ishlab chiqadi. Terminalni tarmoqqa ulash
tartiblaridan birortasi bo`zilgan taqdirda, (shovqin, liniya o`zilishi aniqlansa,
) terminal avtomatik ravishda uchadi, maxsus faylda bu hol qayd etiladi.
himoyalash uchun axborotlarni zahira nushalab qo`yish
RC oilasiga
mansub protsessorli
ompy
tsiyalari, valyuta va pul bozori,
at ko`rsatish, halqaro
`lovlarni amalga oshirish kabi muhim moliyaviy faoliyat sohalarida ma`lumotlar
o`lishiga
aramasdan SWIFT tarmog`i abonentlari soni ko`payib bormoqda. Bu hol SWIFT
miya
imini muvofiqlashtirish va tizimga solishga
abarlar formatini
tandartlash masalalari ko`pincha halqaro darajada hal etiladi. (Bu narsa ayniqsa
uzatishda xato aniqlansa yoki xabar formati tizimiga kiritish tartibi notuіri bo`lsa
va hokazo
Shu orqali past sifatli liniya aniqlanadi.
Foydalanuvchining
imtiyozini farqlash vositasi axborot xavfsizligini
ta’minlash bo`yicha qo`shimcha chora hisoblanadi. Bundan tashqari, tizimda tez-
tez to`xtab
qolishdan
hisobga olingan. SWIFT tizimining barcha imkoniyatlaridan foydalanish uchun
maxsus dasturiy-apparatli interfeys mavjud. Bugo`ngi kunda SWIFT tarmog`i
uchun terminal komplekslarni taklif etuvchi 100 dan ortiq firma mavjud. SWIFT
terminal komplekslari uchun platforma ishlab chiqaruvchilari o`rtasida Digital
Equipment (VAX va Alpha tizimi), IBM (PS/2, S370, RS/6000), Hewlett Pacard
(Apollo 9000), Sun Microsystems (SPA
k
uterlar) kabi kompaniyalar mavjud. Bugo`ngi kunda SWIFT terminal
komplekslar bozorida Digital va IBM nisbatan mashhur sanaladi.
SWIFTda
ishlatiladigan
ba`zi terminal komplekslar ta’rifi 1-jadvalda
ko`rsatilgan.
Bugo`ngi kunda SWIFT tizimi bank opera
qimmatbaho koіozlar savdosi,
savdo operatsiyalariga xizm
to
bilan tezkor almashuvni ta’minlaydi. Vosita va xizmat haqi yuqori b
q
ja
tiga kelgusida moliya faoliyatining boshqa sohalarini qamrab olgan holda
tarmoqni yanada kengaytirish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
