Microsoft Word Uzbek Олий таълимда кредит модуль Вохид Ўринов Avgust 10 2020. docx

c) 
Кредит-модуль тизими тарихидан сабоқлар
Кредит-модуль тизими юқоридаги тарихи тўғрисидаги маълумотлардан жуда 
муҳим сабоқлар олиш мумкин. Булардан энг асосийлари сифатида қуйидагиларни 
келтиришимиз мумкин: 
— Кредит-модуль тизими аниқ эҳтиёжлар асосида пайдо бўлган. Энг аввало у 
олий таълим ўқув дастурларига эркинлик олиб кириш, ўқув дастурларига танлов 
фанларини кириб келиши билан чамбарчас боғлиқ. Бундан ташқари кредит-
модуль тизими олий таълим ўқув дастурларини “юқоридан пастга” қараб эмас 

---

26 
балки “пастдан юқорига қараб” яъни замон, меҳнат бозори ва талабалар 
эҳтиёжлари асосида шакллантириш эҳтиёжлари асосида юзага келган; 
— Кредит-модуль тизими қолаверса мамлакат олий таълим муассасаларини 
мамлакатдан ташқаридаги университетлар билан алоқаларини яхшилаш, 
мамлакат университетларини халқаро майдонда эътироф этилишига эришиш 
эҳтиёжлари асосида шаклланган. ECTS кредит-модуль тизимининг ҳозирги 
кундаги энг асосий вазифалари бу ОТМ ўқув дастурларига эркинлик, 
мослашувчанлик, шаффофлик ва талабага йўналтирилган таълимни олиб кириш. 

---

4. 
Kредит-модуль тизими мамлакат олий таълим тизимига нималарни 
беради? 
Хўш, кредит-модуль тизими Ўзбекистон Республикаси олий таълим тизимига 
нималарни беради? Унинг амалдаги таълим тизимидан афзалликлари нима? Энди 
қуйида кредит-модуль тизими бизга нималарни беради, деган саволга аниқ 
мисоллар билан жавоб беришга уриниб кўрамиз. Кредит-модуль тизими 
мамлакатимиз олий таълим тизимига бир неча афзалликларни олиб киради. 
Улардан асосийлари сифатида қуйидагиларни санаш мумкин. 
a) 
ОТМларда талабалар ўқиш юкламасининг мувозанатли тақсимоти 
Юқорида таъкидлаганимиздек, ECTS кредит-модуль тизимида талаба ҳар бир 
ўқув йили учун тўплаб бориши керак бўлган кредитлар миқдори олдиндан 
белгилаб қўйилган. Бу 60 кредитни ташкил қилади. Ҳар бир семестр учун 
белгиланган кредитлар миқдори эса 30 кредитни ташкил қилади. Бундан ташқари 
талаба ҳар бир кредитни қўлга киритиш учун белгиланган ўқиш юкламаси 
миқдори ҳам аниқ ва бу 25-30 соат оралиғида. Шундай экан талабаларнинг ҳар 
ўқув йилидаги ўқиш юкламаси ўртача 1500-1800 соат (60*25 = 1500; 60*30= 1800), 
ҳар семестрдаги ўқиш юкламаси эса ўртача 750-900 соатни ташкил этади (30*25 
= 750; 30*30= 900). Талабанинг бир йиллик ва бир семестрдаги ўқиш юкламаси бу 
миқдордан кўп ҳам, кам ҳам бўлиши мумкин эмас.
Шундай экан талабаларнинг бир ўқув йили ёки бир семестр давомидаги ўқиш 
юкламаси ECTS кредит-модуль тизимида фаолият юритадиган барча 
университетларда деярли бир хил бўлади. Бу бирхиллик ўқув дастурларига 
барқарорлик ва мувозанат олиб киради. Эндиликда ОТМлар талабаларга бир 
семестрда 7 та фан, иккинчи семестрда эса 10 та фанни ўқишни мажбурлаши 
қийинлашади. Амалдаги тизимда эса бундай барқарорлик ва мувозанатга кафолат 
йўқ эди. Шунинг учун талабалар бир семестр давомида баъзида 7 та, баъзида 8 та, 
ва яна бошқа семестрда эса 10 та фанни ўқишларига тўғри келади.
Бундан ташқари, ҳозирда аксарият маҳаллий университетларда талабалар бир 
семестр давомида одатда 8-10 тагача фанларни ўқишларига тўғри келмоқда. 
Аслида 8-10 та фанни 4 ой ичида ҳар томонлама ўрганиш бу жуда муаммоли 
масала. Мамлакатимиздаги амалдаги олий таълим стандартлари тўғрисидаги 

---

28 
қоидаларда ҳам ОТМлар талабаларга ҳафтасига 36 соатгача аудитория 
машғулотлари белгилаши мумкинлиги қайд этилган. Бу 5 кунлик ўқув ҳафтасида 
кунига 7 академик соатни англатади. Бундай ҳолатда талаба фанларни том 
маънода ўрганиш ўрнига кунни шунчаки дарсдан-дарсга, хонадан-хонага югуриб 
ўтказишларини тасаввур қилиш мумкин холос. Қолаверса, ўзи куннинг шунча 
қисмини аудиторияда ўтказган талаба дарсдан ташқари вақтини энди ўқишга 
сарфлашга хоҳиш ва имконият топишига ишониш қийин.
Кредит-модуль тизимида эса кредитларнинг фанлар бўйича ўртача тақсимоти 5, 6 
ёки 7.5 ни ташкил этади. Бу дегани талаба бир семестрда кўпи билан 4, 5 ёки жуда 
борса 6 та фан ўрганади (30/7.5=4; 30/6=5; 30/5=6). Бу талабалар семестр давомида 
ўрганиши зарур бўлган фанларнинг сони амалдагидан кўра анча қисқаришини 
англатади. Яъни, кредит-модуль тизими ОТМ ўқув дастурларига меъёр ва сифат 
олиб кириши, таълимни ташкил этишда сон кўрсаткичидан сифат кўрсаткичига 
ўтишга хизмат қилади. Чунки фанлар сонининг бу тарзда қисқариши, эндиликда 
талабалар ўз вақт ва имкониятларини ана шу кам сонли фанларни чуқурроқ ва ҳар 
томонлама ўрганишларига имконият яратади.