24
устига қўйилади; ѐритиш элементи Ŕ ЁЭ (ѐруғлик диоди, лазер диоди), Л
1
, Л
2
оптик линзалар тизимларидан таркиб топган узатувчи факсимил аппаратнинг
оптик тизими тасвирнинг сиртида кичик диаметрли равшан ѐруғ доғни ҳосил
қилади. Бу доғ барабан ўқи бўйлаб силжийди.
Барабан айланаѐтганда ѐруғ доғ спирал орқали барабанни гир айланиб
чиқади ва шу йўл билан тасвирнинг барча элементларини сканерлайди.
Тасвир элементларидан қайтган ѐруғлик оқими фотоэлемент - ФЭ га таъсир
қилади, бунда тасвир элементи қанча ѐруғ (оқ) бўлса, ѐруғлик оқими
фотоэлемент занжирида шунча катта ток ҳосил қилади. Натижада ФЭ
занжирида пульсланувчи
i
Ф
(t) ток ҳосил бўлади, унинг оний қиймати тасвир
элементларининг қайтариш қобилияти билан аниқланади.
Сўнгра факсимил сигнал токи сигналнинг
параметрларини узатиш
каналининг параметрларига мослаштирувчи, демак, бирламчи факсимил
сигнални шакллантирувчи «Узаткич»га келиб тушади.
Факсимил сигнал узатиш каналининг чиқишидан «Қабул қилгич»га,
кейин қабул қилувчи факсимил аппаратнинг ѐритиш элементи Ŕ ЁЭ (ѐруғлик
диоди ѐки лазер диод)га келиб тушади. ЁЭ
ѐруғлик
оқимининг
интенсивлиги «Қабул қилгич»нинг чиқишидаги сигналнинг оний қийматига
мутаносибдир. Ёруғлик дастаси Л
3
линза тизими билан фокусланади ва
ѐруғлик - сезгир қоғоз маҳкамланган қабул қилувчи аппаратнинг барабанига
узатилади. Қабул қилувчи аппаратнинг барабани
узатувчи аппаратнинг
барабани билан синхрон ва синфаз тарзда айланади. Ёруғ доғ худди
«Узаткич»дагига Ўхшаб, барабаннинг Ўқи бЎйлаб ѐруғликни сезувчи қоғоз
бЎйича силжийди ва узатилаѐтган тасвирнинг нусхасини шакллантиради.
2.2-расм. Факсимил сигнални шакллантириш ва узатишнинг
тузилиш схемаси
Барабан
Д
Узаткич
Узатиш
канали
Қабул
қилгич
Барабан
Д
Қабул қилувчи факсимил
аппарат
Узатувчи
факсимил аппарат
Л
1
ЁЭ
Л
3
Л
2
ЁЭ
ФЭ
25
Факсимил сигналнинг частотавий спектри узатилаѐтган тасвирнинг
хусусияти, ѐйилиш (барабаннинг айланиш) тезлиги ва таҳлил қилинаѐтган
ѐруғ доғнинг Ўлчами орқали аниқланади. Тасвирнинг кенглиги ѐруғ доғнинг
диаметрига тенг оқ ва қора майдонлари навбатма-навбат алмашинаѐтганда,
факсимил сигналнинг частотаси максимал қийматга эришади. Бу ҳолда
сигнал частотаси қуйидагига тенг бЎлади:
ƒ
ф
=
Гц
d
DN
120
,
(8)
бу ерда D-барабан диаметри, мм; N - барабаннинг 1 минутдаги айланишлар
сони, айл/мин; d Ŕ таҳлил қилинаѐтган ѐруғ доғ диаметри, мм.
Халқаро электр алоқа иттифоқи (ХЭИ) томонидан факсимил
аппаратларнинг қуйидаги параметрлари тавсия қилинган: N=120,90 ва 60
айл/мин; барабан диаметри D=70 мм ва ѐруғ доғ диаметри d=0,15 мм. (8)
формуладан тегишли равишда қуйидагиларни олиш мумкин: N=120 айл/мин
учун f
ф
=1465 Гц; N = 90 айл/мин учун f
ф
= 1100 Гц; N=60 айл/мин учун
f
ф
=732 Гц. Газета саҳифаларини узатишда сигнал частотаси 180 ... 250 Гц га
етади.
Реал тасвирларни узатишда мураккаб шаклли бирламчи сигнал ҳосил
бўлади, унинг энергетик спектри 0 дан f
ф
гача частоталарни ўз ичига олади.
Тасвирларнинг хусусиятига кўра, улар
штрихланган ва ярим тонли
тасвирларга бўлинади. Таркибида иккита ѐритилганлик градацияси бўлган
штрихланган ва градациялар сони факсимил маълумотни узатиш
сифатларига қўйилган талабларга қараб аниқланадиган тасвир ярим тонли
тасвир бЎлади.
Сигналнинг ярим тонли тасвирларни узатишга тегишли динамик
диапазони тахминан D
ф
25 дБ ни ташкил қилади.
Факсимил сигналнинг Q
ф
чўққи Ŕ фактори қуйидаги
муносабатдан
аниқланади:
Q
ф
= 20 lg (U
ф макс
/U
ф Ўр
),
бу ерда U
фмакс
ва U
ф Ўр
факсимил сигнал кучланишининг тегишли максимал
ва Ўртача квадратик қиймати. Факсимил сигналнинг чўққи - факторини
қуйидаги мулоҳазалардан аниқлаш мумкин. Ярим тонли тасвирларда барча
ѐритилганлик градацияларининг мавжуд бўлиш эҳтимоллиги тенг, яъни
i-
градациянинг ҳосил бўлиши
р
i
=1/k га тенг, деб тахмин қилайлик, бу ерда
k
Ŕ узатишнинг сифатини таъминлайдиган ѐритилганлик градацияларининг
сони. Ҳар хил ѐритилганлик градацияларига мос бўлган сигнал
даражаларини уларнинг Ўсиш тартибида шундай рақамлаш керакки,
сигналнинг
i- даражадаги кучланиши U
i
=
U
фмакс
•
i/k га, Ўртача квадратик
кучланиш қиймати эса қуйидагига тенг бЎлсин:
U
ф Ўр
2
=
k
фмакс
i
k
i
i
k
U
p
U
1
2
3
2
1
2
.
26
Маълумки,
6
1
2
1
1
2
k
k
k
i
k
бЎлади, шунинг учун
.
6
1
2
1
k
k
k
U
U
фмакс
ўр
ф
Демак,
Q
ф
=7,78+20lgk – 10lg [(k+1)(2k+1)].
(9)
k=16 бЎлганда, факсимил сигналнинг чЎққи-фактори Q
ф
4,4 дБ га
тенг бЎлади. Ёритилганлик градациялари сонининг ортиши чўққи-
факторнинг ўсишига унча таъсир этмаслигини сезиш мумкин. k
∞
бўлганда, чўққи-фактор Q
фмакс
=4,8 дБ катталикка интилишини кўрсатиш унча
қийин эмас.
Юқоридаги мулоҳазаларга биноан, факсимил сигналларнинг динамик
диапазони қуйидагига тенг бўлади:
D
ф
=20lg(k+1).
(10)
А
фҳ
=35дБ га тенг бўлганда
ярим тонли сигналлар, штрихланган
сигналларга ўхшаб, зарурий ҳимояланган бўлади. Бунда факсимил
сигналларнинг имконият даражасидаги ахборот ҳажми қуйидагига тенг
бўлади:
I
ф
=6,64 f
ф
lg k,
(11)
бу ерда штрихланган тасвирлар учун ѐритганлик градациялари сони k=2 га
тенг.
Газеталарни уларни босиш пунктларига узатиш факсимил алоқанинг
муҳим турларидан бири ҳисобланади. Бунинг учун юқори тезликка эга
махсус факсимил аппаратлардан фойдаланилади. Бу аппаратлар таҳлил
қилинаѐтган доғнинг диаметрини 0,04 ... 0,06 мм гача кичрайтириш, яъни
доғнинг аниқлигини маълум даражага ошириш ҳисобига нусхаларнинг
юқори сифатга эга бЎлишлигини таъминлайди. Газета саҳифаларини
намунавий узатиш аппаратураларида сигналнинг энг юқори частотаси 180
кГц га, газета саҳифаларини узатиш вақти эса 2,3 ... 2,5 мин га етади. Газета
саҳифаларининг
тасвири штрихланган, яъни k=2 га тенг бўлади. Бундай
сигналнинг ахборот ҳажми (11) формулага биноан, 360 кбит/с га тенг.
Do'stlaringiz bilan baham: 
