Дарс мавзуси: Сайёҳлик хизмати туристик маҳсулотнинг қисми

 

2. Ekskursiya obektlarini ko‘rsatish metodlari 

 

         Obektlarni namoyish etish metodi oson emas va u quyidagilarga 

bog‘liq:  harakat  vositasi,  ishtirokchilar  tarkibi,  ommaviy  qiymati, 

mashhurligi, namoyonligi, saqlanganlik holati. 

Ko‘rsatish,  namoyish  etish  texnologiyasida  ikkita  qismni  ajratish 

mumkin.  Birinchisi,  sayohatchilar  etiborini  obektga  jalb  etish  va  uni 

atrofidagi binolardan ajratib ko‘rsatish maqsadida uning tashqi ko‘rinishini 

so‘z  bilan  ifodalash.  Unda:  a)  qo‘l  harakatlari  bilan  obekt  joyi 

ko‘rsatiladi(chapda,  o‘ngda,  ikki  qavatli  bino  yonida...),    b)  obektning 

tashqi  maxsus xususiyatlari sanab o‘tiladi(balandligi, rangi,  detallari soni, 

oynalari shakli, devordagi yozuvlari...). 

Ikkinchisi,  namoyish,  ko‘rsatishning  mazmunli  qismi,  ko‘rsatishning 

metodik  usullaridan  foydalanishni  taqozo  etadi.  Ekskursiya  nazariya  va 

amaliyotida  bu  metodlar  Yemelyanov  rahbarligidagi  bir  qator  mualliflar 

tomonidan ishlab chiqilgan. 

--  Oldindan  tomosha  qilib  chiqish  metodi  haqida  Yemelyanov 

quyidagicha  yozadi(1976y):  “Bu  metod  sayohatchilar  yodgorlik  yonida 

turganlarida  va  allaqachon  yodgorlikni  ko‘rib  bo‘lganlaridan  so‘ng 

ishlatiladi.  Masalan,”  Sizning  qarshingizda  bobokalonimiz  Amir  Temur 

---

 

23 

haykali  ”.Gid  bu  bilan  sayohatchilar  etiborini  obekt  tomon  qaratishni, 

uning  umumiy  ko‘rinishiga,  detallariga  etibor  berishni  taklif  etadi. 

Yodgorlikni  birinchi  marotaba  ko‘rayotganlarga  oldindan  tomosha  qilish 

metodi      kitoblarga,  otkritkalarga  ko‘rganlari  bilan  ro‘parasidagini 

taqqoslash  imkonini  beradi.  Oldindan  tomosha  qilish  metodi  ekskursiya 

obekti kattagina maydonni egallagan bo‘lsa ham(masalan,Xo‘ja Ismoil al-

Buxoriy  masjidi,  Ichan-qala),  1,5-2  daqiqa  davom  etishi  kerak.  Ushbu 

jarayon  boshlanishidan  avval,  sayohatchilarga  obektning  u  yoki  bu 

detaliga etiborini yo‘naltirish maqsadida maslahatlar berish mumkin” 

--Ko‘rish  orqali  rekonstruksiyalash(zritelnaya  rekostruksiya)  metodi 

bu  qisman  saqlanib  qolgan  obektning  avvalgi  holatini  xayolan 

tiklashdir.Bu metod ekskursiyada o‘tmishdagi arxitektura yodgorliklari va 

inshootlarini  ko‘rsatayotganda,  ular  bizgacha  asl  holatini  saklab 

qolmaganda, 

keng 

qo‘llaniladi.Obektlarning 

ko‘pginasi 

avvalgi 

ko‘rinishini yo‘qotgan, qayta qurilgan, ularning atrofi ham o‘zgargan. 

 Bino  va  inshootlarning  saqlanib  qolgan  qismi  gidga  ko‘rish  orqali 

rekostruksiyalashni olib borishga yordam beradi.Ko‘rishdagi taasurotlarga 

suyangan  holda  u  so‘z  orqali  ko‘rilayotgan  obektni  tiklaydi.Verbal 

rekonstruksiyalashdan  tashqari  gid  “gid  portfeli”dagi  ko‘rgazmali 

vositalardan 

foydalanisha 

mumkin: 

o‘tmish  rasmlari,  kartinalar, 

sxemalar... 

Urush  voqealarini,  davlat  arboblari,  madaniyat  ustalari  yashab,  ijod 

qilgan  joylarni  ko‘rsatishda  ham  ko‘rish  orqali  rekonstruksiyalash 

metodidan  foydalanish  mumkin.  Ushbu  metoddan  foydalanish  giddan 

obekt  haqida  keng  va  to‘liq  malumotni  talab  qiladi.  U  obektning  avvalgi 

holatini o‘zi aniq tasavvur etishi lozim.  Ko‘rish orqali rekonstruksiyalash 

bilan  parallel  ravishda  gid  obrazli  hikoya  qilish  orqali  bu  obekt  bilan 

bog‘liq voqea, hodisalarni qayta tiklaydi. 

Ko‘rish  orqali  rekonstruksiyalash  metodi  shahar,  uning  alohida 

viloyatlari,  korxonalar  kelajagini  hikoya  qilishda  ham  ishlatiladi(sxema, 

maket, rasm, chizmalar yordamida).