Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги педагог кадрларни қайта тайёрлаш ва уларнинг

 

AORTANING VISSERAL JUFT TARMOQLARI  

---

 

450 

Aorta abnominalis dan qorin bo‘shlig‗ida joylashgan juft a‘zolar uchun quyidagi 

juft arteriya shoxlari chiqadi: 

1. B u y r a k u s t i b e z i n i n g o‘ r t a a r t e r i y a s i (a. suprarenalis media) 

me‘da  osti  bezining  orqa  tomonidan  gl.  suprarenalis  ga  boradi  va  a.  suprarenalis 

superior  (a.  phrenica  inferior  tarmog‗i)  hamda  a.  suprarenalis  inferior  (a.  renalis 

tarmog‗i) bilan tutashadi. 

2.  B  u  y  r  a  k  a  r  t  e  r  i  y  a  s  i  (a.  renalis)  o‘ng  va  chap  buyrakka  boradigan 

arteriya  bo‘lib,  aortadan  II  bel  umurtqasining  damida  boshlanadi.  O‘ng  buyrak 

arteriyasi  (a.  renalis  sinistra)ga  nisbatan  birmuncha  uzunroq  bo‘lib,  aortadan 

pastroqda boshlanadi va v. cava inferior ning orqa tomonidan o‘tib, buyrakka boradi. 

Gohida buyrakka  aortadan  ikkita va undan ham  ko‘proq arteriyalar  kelishi  mumkin. 

A. renalis buyrakka kirishdan oldin buyrak usti beziga, a. suprarenalis inferior siydik 

yo‘lining (ureter) boshlanish qismiga – rami ureterici va buyrakning yog‗ kapsulasiga 

bir  qancha  mayda  shoxchalar  beradi.  Buyrak  organizmda  muhim  vazifa  –  siydik 

chiqarish  vazifasini  bajaradi,  shuning  uchun  buyrakka  uning  hajmiga  qaraganda 

diametri ancha kattaroq bo‘lgan qon tomir (a. renalis) boradi. 

 

Buyrak arteriyasi. 

1  –  Ureter;  2  –  Pelvis  renalis;  3  –  A.renalis;  4  –  Buyrak  yog‗  qavati  arteriyasi;  5  –  Cortex 

renis; 6 – Medulla renis; 7 – Aa.interlobares; 8 – Columna renalis; 9 – Pyramides renales. 

 

3.  M  o  y  a  k  a  r  t  e  r  i  y  a  s  i  (a.  testicularis)  ayollarda  a.  ovarica  (tuxumdon 

arteriyasi)  aortadan  II  bel  umurtqasining  ro‘parasida  a.  renalis  ning  pastrog‗idan 

boshlanib (ba‘zida a. renalis ning o‘zidan chiqadi) qorin seroz pardasining orqasidan 

pastga  –  Chanoq  bo‘shlig‗iga  va  undan  Chov  kanali  orqali  moyak  xaltasiga 

(yorg‗oqqa)  tushib,  moyak  (testis)ni  qon  bilan  ta‘minlaydi.  A.  testicularis  dextra 

pastki  kavak  vena  oldidan  o‘tayotganda  siydik  yo‘li  bilan  kesishadi  va  unga  rami 

ureterici shoxchalarini beradi.  

Ayollarda  a.  ovarica  kichik  Chanoq  bo‘shlig‗iga  tushib,  lig.  suspensorium 

tarkibida  tuxumdonga  boradi.  Aa.  tecteculares  larning  aortadan  II  bel  umurtqasi 

oldida  boshlanishi  testisning  rivojlanish  davri  embrionda  –  qorin  bo‘shlig‗ida 

boshlanib keyinchalik yorg‗oqqa tushganligidan dalolat beradi. 

4.  U  m  u  m  i  y  yo  n  b  o  sh  a  r  t  e  r  i  y  a  s  i  (A.  iliaca  communis).  Aorta 

abdominalis  IV–V  bel  umurtqalari  ro‘parasiga  kelib  ikkita  umumiy  Yonbosh 

arteriyasi  –  a.  iliaca  communis  ga  ajraladi.  Aortaning  ana  shu  ikkita  tarmoqqa 

bo‘lingan  joyi  bifurcatio  aortae  deb  ataladi,  u  erkaklarda  600  va  ayollarda  680 

burchak hosil qilib tarqaladi. O‘ng va chap tomondagi a. iliaca communis lar pastga 

---

 

451 

va  tashqi  tomonga  yo‘nalib,  articulatio  sacroiliaca  ning  oldiga  kelganda  ikkita 

arteriya (aa. iliaca interna et externa)ga bo‘linadi.