Bilak suyaklarining o‟zaro birlashuvi.
Bilak suyagi bilan tirsak suyagining bir-biriga g‗aragan g‗irralari (margo
inferossea) o‘rtasida fibroz to‘g‗imadan tuzilgan parda - membrana interossea
tortilgan. Bu pardaning o‘rta qismi kalin va pishik bo‘lib, ikki suyakni bir-biriga
mustaxkam birlashtirib turadi, lekin ular xarakatiga mutlako xalakit bermaydi.
Pardaning fibroz tolalari bilak suyagidan tirsak suyagiga qiyshiq xolda tortilgan,
uning ustki tomonida bir necha mayda teshiklari bor, ulardan arteriyaalar o‘tadi.
Suyaklarning pastki uchlari o‘rtasida hosil bo‘lgan Bo‗g‗im - articulatio radioulnaris
distalis bilak suyagidagi maxsus kemtik (incisura ulnaris radii) bilan tirsak
suyagining boshchasi g‗o‘shilishidan hosil bo‘ladi. Bilak suyagidagi kemtikning
pastki kirgogidan tirsak suyagining bigizsimon o‘sig‗i tomon fibroz tog‗aydan
tuzilgan plastinka - discus articularis tortilgan bo‘lib, u suyaklarning Bo‗g‗im
Yuzalarini moslashturadi. Bu Bo‗g‗im keng va pishik kapsula bilan o‘ralgan, Yug‗ori
qismida, xar ikkala suyak o‘rtasida xaltasimon bo‘rtma bo‘shlig‗i (cho‘ntak) recessus
sacciformis hosil g‗iladi. Bo‗g‗im - silindr shaklidagi Bo‗g‗imlar guruhga kiradi.
Suyaklarning Yug‗ori uchidagi Bo‗g‗imda bilak suyagining boshchasi tirsak
suyagidagi kemtikka kirib turadi, pastki uchidagi Bo‗g‗imda esa, aksincha, tirsak
suyagining boshchasi bilak suyak kemtigiga kirib turadi. Bilak suyaklari o‘zaro
birlashib silindirsimon Bo‗g‗imlarni vujudga keltirgan. Binobarin, bu Bo‗g‗imlarda
aylanma xarakat (bilak suyagi boshchasi org‗ali tirsak suyagi atrofida aylanib)
Yuzaga kelib, kaft pastga (pronasiya), va tepaga (supinasiya) xarakatlanadi.
2. Articulatio mediocarpea - ustki g‗atordagi uchta suyaklar (no‘xatsimon
suyak kirmaydi) bilan ikkinchi g‗atordagi to‘rtta kaft usti suyaklari o‘rtasida hosil
bo‘ladi. Ikkinchi g‗atordagi suyaklar xam bir-biri bilan ligamentum intercarpea
interossea vositasida g‗o‘shilgan. Lekin bu boylamlar tarang tortilmaganligi sababli
suyaklar bir-biriga uncha yag‗in kelmaydi. ligamentum intercarpea palmaria et
dorsalia deb ataluvchi boylamlar ko‘ndalangiga va g‗iyig‗iga kaft usti suyaklarining
biridan ikkinchisiga tortilgan bo‘lib, o‘sha ikkita g‗o‘shiluvchi suyaklarning nomi
bilan ataladi. Bundan tashg‗ari, kaft tomondagi bitta boylam boshli suyak
(ligamentum carpi radiatum) dan boshlanib, sho‘`la singari g‗o‘shni suyaklarga
bo‘linadi. No‘xatsimon suyak uch g‗irrali suyak bilan g‗o‘shilib articulatio ossis
piriformis bo‘ginini hosil qiladi. No‘xatsimon suyakdan boshlanuvchi ikki
boylamning biri ilmog‗li suyakka yopishgani uchun ligamentum pisohamatum deb
ataladi, ikkinchisi yesa (ligamentum pisometacarpeum)III, IV va V kaft suyaklarining
proksimal uchlariga yopishgan.
Bilak suyagi bilan kaft usti suyaklari o‘rtasidagi xarakatlar frontal va sagittal
o‘g‗lar atrofida sodir bo‘ladi. Ko‘ndalang o‘k atrofida tananing bukilishi va yojilishi
(45°) Yuz bersa, sagittal o‘k atrofida ikki Yon tomonga, ya‘ni Tana (ichki) (35-40°)
va tashki tomonga (20°) xarakat sodir bo‘ladi.
Bundan tashkari, Bo‗g‗imlar ustma-ust jo‘lashganligi tufayli, Yuda xam
chegaralangan aylanma xarakat Yuzaga keladi. Bilak suyagi bilan kaft usti suyaklari
o‘rtasidagi tepacha (eminentia carpi radialiskarpi radialis), tirsak suyagi va kaft usti
suyaklari o‘rtasidagi tepacha - eminentia carpi ulnaris orasidagi chukur egat - sulcus
carpi ustidan ko‘ndalang boylam retinaculum flexsorum yoki lig. carpitransversum
93
tortilgan. Bunda hosil bo‘lgan kanal sanalis karpi -dan barmoklarni bukuvchi (bilak)
muskul naylari va nerv o‘tadi.
3. Articulationes carpometacarpeae- kaft usti va kaft suyaklari o‘rtasidagi
Bo‗g‗imlar, ikkinchi katordagi kaft usti suyaklarining pastki Yuzalari bilan kaft
suyaklarining ustki (proksimal) uchlari o‘rtasida hosil bo‘ladi.
Bosh barmokning kaft suyagi bilan katta ko‘p burchakli suyak o‘rtacidagi
Bo‗g‗im mustakil bo‘lib, u yerda keng Bo‗g‗im xaltasi bor. Bo‗g‗imning shakli
egarsimon, shu sababli ikkita kesishgan o‘k atrofida ikki tomonlama yerkin xarakat
kila oladiy, ya‘ni bitta o‘k atrofida bosh barmok o‘zining Yon tomoni bilan ikkinchi
(ko‘rsatkich) barmokga yakinlashib uzoklashsa, ikkinchi o‘k atrofida u bochka
barmoklarga karama-karshi (oppositio) buqiladi. Bunday xarakat katta iyodiy
(mexnat) ahamiyatga yeja. Kolgan to‘rtta barmokning kaft suyaklari bilan kaft usti
suyaklari o‘rtasidagi Bo‗g‗imlarning xarakati Yuda xam chegaralanganidan ular kam
xarakatli Bo‗g‗imlar guruhga kiritiladi. Ular kaft (old) tomondan va orka tomondan
ligamentum carpometacarpeae palmaria va ligamenta carpometetacarpeae dorsalia
deb ataluvchi boylamlar vositasida mustaxkamlangan. Bu boylamlar tarang
tortilganligi sababli Bo‗g‗im xarakati ancha (yimilokdan bochka) chegaralangan.
To‘rtta barmok (II-V) kaft suyaklarining ustki uchlari kengayib, bir-biriga
yakinlashganidan ular o‘rtasida kaftaro Bo‗g‗imlar - Articulationes intermetacarpea-
hosil bo‘ladi. Bu Bo‗g‗imlar suyaklar asosining oraligidagi ligamenta basium dorsalia
deb ataladigan tolalar bilan, ichkaridan va sirtdan ko‘ndalangiga o‘tuvchi ligamenta
basium palmaria lig. basium dorsalia deb ataluvchi boylamlar bilan kaft va orka
tomondan mustaxkamlangan.
4. Articulationes metacarpophalangea - kaft suyaklari bilan barmok suyaklari
o‘rtasidagi Bo‗g‗imni ellips shaklidagi Bo‗g‗imlar guruhga kiritsa bo‘ladi. Bu
Bo‗g‗imlar kaft suyagining distal uchidagi boshchasi bilan birinchi katordagi barmok
suyaklari (falangalari) ning ustki uchlari chukurchasining g‗o‘shilishidan hosil
bo‘ladi. Bo‗g‗imning xaltasi keng bo‘lib, uning kaft tomoni fibroz tog‗aVII
aralashishi xisobiga bir oz kalinlashadi. Ikki Yon tomondagi, kaft suyagidan
boshlanib barmok suyagiga yepichjan boylamlar (lig.collateralia) Bo‗g‗imni
mustaxkamlab turadi. Bo‗g‗im xaltasining kaft tomonidagi kalinlashgan qismi ostida,
I, II, III, IV kaft suyaklarining boshchalari oraligida ko‘ndalang boylam - ligamentum
palmaria jo‘lashgan. Bo‗g‗im xaltasi keng bo‘lgani uchun xarakat yerkin bo‘ladi. Ikki
Yon tomondagi kaft suyagidan boshlanib barmok suyagiga yepichjan lig.collateralia.
Bo‗g‗imni mustaxkamlab turadi. Bo‗g‗im xaltasining kaft tomondagi kalinlashgan
qismi ostida I, II, III, IV kaft suyaklarining boshchalari, oraligidagi ko‘ndalang
boylamlar- lig. Metacarpea trasversa profundus suyaklarning boshchalarini ushlab
turadi. Bu Bo‗g‗imda xarakat ikki o‘k atrofida sodir bo‘ladi. Frontal o‘k atrofida
bukilish va yojilish Yuz bersa, sagittal o‘k atrofida barmoklar, bukilmagan xolda bir-
biriga yakinlashadi va uzoklashadi. Lekin barmoklar bukilgan xolda bo‘lsa, Yon
tomonga xarakat mumkin bo‘lmay kolyadi, chunki Yon tomondagi boylamlar
(lig.collateralia) taranglashib xarakat Yuz beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |