31.2.1-жадвал
Жаҳоннинг айрим мамлакатларида олтин захиралари, 2011 йил2
М ам яакат
О лти н захиралар
хэж ми, тонна
М ам лакат расм ий олтин-валю та
захираларидаги улуш и, %
А Қ Ш
8133,5
75,4
Г ерм ания
3401
72,7
И талия
2451,8
72,4
Ф ранция
2435.4
68,2
Х игой
1054,1
1,6
Ш вейцария
1040,1
17,3
Россия
841Д
8,2
Я пония
765.2
3,5
Ж ами
30707.1
Хулоса қилнб айтганда. олтинни демонетизация қилиш жараёни
тугалланган бўлса-да, олтлн халкаро валюта муносабатларини ривожлан
тиришда мухим роль ўйнамокда ва ўзининг ижтимоий бойликни
моддийлаштириш объекта сифатидаги жозибадорлигини сақлаб қолди.
31.3. Валюта операциялари ва уларнинг асосий турлари
Валюта
операциялари деганда, хорижий валюталар ва валютавий
қимматликлар билан амалга ошириладиган олди-сотди операциялари
тушунилади.
Узбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрда қабул қилинган
янш гаҳрирдаги «Валютани тартибга солиш тўғрисида»ги Қонунига кўра,
куйидагилар валютавий қимматлик ҳисобланади:
- куйма олтин;
- чет эл валютасидаги қимматли қоғозлар;
- чет эл валютасидаги тўлов ҳужжатлари.
Валюта операцияларининг уч асосий тури мавжуд:
-
спот операциялари;
- муддатли валюта операциялари;
- своп операциялари.
Спот операцияси - спот битами тузилгандан кейинги икки иш куни мо
байнида амалга ошириладиган валюта операцияси. Шанба, якшанба кунлари,
байрам кунлари ва битим тузилган кун бу икки кунлик муддатга кирмайди.
Спот операциялари спот курелар асосида амалга оширилади. Спот-курс
спот битами тузилаётган вақгда белгилаб қўйиладиган курс бўлиб, икки иш
куни мобайнида ўзгармасдан колади. Жаҳон валюта бозорларида амалга
оширилаёгган спот операцияларининг 90 фоизга яқин қисми бешта валютада -
2 Ўшл манба С. 19.
597
АҚШ доллари, евро,
Япония иени, Англия фунт стерлинги ва Швейцария
франкида амалга оширилади.
Етакчи валюталардан фақат фунт стерлинг эгри котировкага, қолган
валюталар тутри котировкага эга.
Агар миллий валютанинг курси аниқланаётганда бир бирлик сифатида
миллий валютанинг ўзи олинса, бу эгри котировка дейилада.
Агар миллий
валютанинг курси аниқяанаёгганда бир бирлик сифагада хорижий валюта
олинса, бу тугри котировка дейилада.
Валюта операцияларининг иккинчи тури - бу муддатли валюта
операциялари хисобланади. Уз навбатида,
муддатли валюта опера-
цияларининг уч шакли мавжуд:
-форвард операциялари;
-валюта опционлари билан амалга ошириладиган операциялар;
-валюта фьючерслари билан амалга ошириладиган операциялар.
Форвард операциялари валюта захираларини валюта рискидан ҳимоя
қилиш мақсадида кўлланилади. Форвард шартномалари тижорат банки билан
экспортёр ўртасида, тижорат банки билан тижорат банки ўртасида тузилади.
форвард операциялари деганда, маълум бир валютани белгиланган курс
бўйича келгусида сотиб олиш ёки сотиш тушунилади. Форвард шартномалари
тузишнинг куйидаги стандарт муддатлари мавжуд:
-1 ҳафта;
- 1, 2,3, 6,9 ,12 ой.
Форвард операциялари форвард курслари асосида амалга оширилади.
Форвард курси - бу форвард шартномаси имзоланаетганда белгилаб
кўйиладиган курс бўлиб, у шартнома ижросига қадар ўзгармасдан қолади.
Форвард шартномаси куйидаги икки формула орқали аникданади:
Форвард курси = Спот курс+ Усгама
(1)
Форвард курси = Спот курс - Дисконт
(2)
Спот курс тижорат банкларида доимо мавжуд бўяадиган курс
хисобланади. Шу сабабли, форвард курсини аниқлаш учун устама ёки
дисконтни аниқлаш кифоя.
Устама ва дисконт ягона формула асосида аникланади:
У ! Д
=
( СКх
Ф С ў Ф
х
Ф Ш М (кун лар да)) * ((360л: 100) = (Б В Ф С
х
Ф Ш М (кун лард а))
бу ерда:
У/Д - усхама ёки дисконт;
СК— спот курс.
ФСўФ — фоиз ставкалари ўртасидаги фарқ;
ФШМ— форвард шартномасининг муддати;
БВФС— битим валютаси буйича фоиз ставкаси.
598