uning “Qisasi Rabg‘uziy” asari haqida jahon turkologiyasi, adabiyotshunosligi,
tilshunosligida hamda O‘zbekistonda ham juda ko‘plab diqqatga sazovor asarlar
chop etilgan, ilmiy ishlar, maxsus tadqiqotlar olib borilgan. Jumladan,
Малов С.Е. Мусульманские сказания о пророках по Рабгузи // Записки коллегии востоковедов. – Т. 1. V. –
Тенишев Э. Новый список Рабгузи // Историко-лингвистический анализ старописьменных памятников. –
Grohbech K. Rabguzi. Narrationes de Prophetis. Cod. Mys. Brit. Add. Kopenhagen, 1948.
Кароматов Ҳ. Ўзбек адабиётида Қуръон мавзулари (адабий-тарихийтаҳлил). Филол. фан. доктор. дисс. – Т.:
ДадабоевҲ. “ҚисасиРабғузий”нинг лексик хусусиятлари ҳақида // Марказий Осиёолимларининг ўрта аср
Останақулов И. Қисас ар-Рабғузий – адабий асар. Филол. фан. ном. дисс. – Т.: 1993.
Boeshoten H.E. The Leningrad Manuscripts of Rabghuz is Aisas // Tьrk Dillarэ Araюtэrmalarэ. Ankara, 1991.
Gemilцрlu Э. 14 yьzila ait bir KISAS-I ENBЭYA nushasэьzerinda sentaks incelemesi. – Ankara. 1994.
Юнусов А. Древнейший список «Кысас-и Рабгузий» // Историко-лингвистический анализ лексики
6
A. Xaliullina
13
, A.Kraubayeva
14
, X.Rasul
15
, H.Safarova
16
, B.Abdushukurov
17
,
P. Zohidov
18
kabi olimlar fikr bildirganlar.
Asarning XIX asrning ikkinchi yarmi va XX boshlarida Qozon va Toshkent
shaharlarida litografiya usulida bir necha marta bosilgani ma’lum. Uning nisbatan
to‘la matni birinchi marta rus turkiyshunos olimi N.I.Ilminskiy tomonidan
1859-yili Qozonda nashr qilingan deb hisoblanadi. Biroq bu nashr asar
yozilganidan ancha keyin ko‘chirilgan nusxa asosida amalga oshirilgani uchun til
jihatidan asl nusxadan keskin farq qiladi. Mazkur davrda “Qisasi Rabg‘uziy”dan
ayrim parchalar rus tiliga tarjima qilina boshlagan va P.M.Melioranskiy,
S.Y.Malov, N.F.Ostroumov kabi olimlar tomonidan o‘quvchilar hukmiga havola
qilingan.
Otaxon adabiyotshunos N.Mallayev o‘zining “O‘zbek adabiyoti tarixi”
nomli darslik-tadqiqotida “Qisasi Rabg‘uziy”ni davr nuqtai nazaridan bir muncha
siqiq tadqiq qilgan bo‘lsa, I.Ostonaqulovning “Qisas ar-Rabg‘uziy – adabiy asar”
mavzusidagi nomzodlik tadqiqotida uning faqat diniy ruhdagi asargina emas, balki
o‘nlab adabiy janrlarni o‘z ichiga qamrab olgan sinkretik (qorishiq) yirik adabiy
manba ekani asoslab berildi.
O‘z o‘rnida shuni alohida ta’kidlash o‘rinliki, asar ustidagi tadqiqotlarning hududiy
chegarasi
tobora
kengayib
bormoqda.
Xususan,
Turkiyadagi
G‘oziy
universitetining Fan va adabiyot fakulteti Turk tili va adabiyoti bo‘limi tomonidan
“Xorazm qipchoq turkchasi dars mashg‘ulotlari” seriyasida Xorazmda yaratilgan
13
Халиуллина А. Графо-фонетические и морфологические особенности тюркоязычнего письменного
памятника XIV в. «Кысас ал-анбия» Насреддина Рабгузи. Автореф. дисс. кан. филол. наук. – Казань, 2002
14
Краубаева К. Идейно-художественные особенности «Кисаси Рабгузи» и «Мухаббатнаме». Автореф. дис.
канд. филол. наук. – Алма-Ата. 1974.
15
Холид Расул. Гўзаллик ва олийжаноблик қиссаси // Мангу булоқлар. Ғ. Ғулом номидаги адабиёт ва санъат
нашриёти. 1986. 182-266-бетлар.
16
Сафарова Ҳ. Рабғузийнинг “Қиссаси Юсуф Сиддиқ алайҳис-салом” асари ғоявий-бадиий таҳлили. Филол.
фан. номз. дис.–Самарқанд. 2001.
17
Абдушукуров Б. “Қисаси Рабғузий” лексикаси. Академия. – Т.: 2008
18
Зоҳидов П. Кун туғардин кун ботарга сўзи етган зот // Ўзбекистон адабиёти ва санъати. 2002 йил 22
февраль; Рабғузий саодати // Тафаккур. 2008 й. №1. 74-81-бетлар.
7
o‘nlab asarlar qatorida “Qisasi Rabg‘uziy”ning ham e’tirof etilgani diqqatga
sazovor
19
.
Do'stlaringiz bilan baham: